چهار سال گذشت و دوباره تلاش و رقابت برای موفقیت در ماراتن نفس گیر انتخابات مجلس شورای اسلامی به منظور رسیدن به کرسی های بهارستان آرام آرام شروع شده است. تب و تاب انتخابات نه تنها سیاستمداران و تریبون های رسمی و غیر رسمی جامعه را به تکاپو و اظهار نظر و تحلیل های متفاوت واداشته است بلکه این مباحث و هیجان ناشی از آن در لایه های میانی و پایین دستی جامعه بسیار پر طرفدار دیده میشودو هر کسی در هر سطحی سعی در بیان دیدگاه های خود در خصوص انتخابات دارد مشارکت در انتخابات و رأی دادن از مؤلفه‌های اساسی رفتار سیاسی شهروندان محسوب میشود. شاید بتوان گفت موارد و شرایطی که در ادامه بحث خواهد آمد حضور مردم در پای صندوق های رای در این مرحله را به جریانی متفاوت از دیگر انتخابات هایی تبدیل کرده است که در دوره های گذشته تاریخ ایران برگزار شده است. در این انتخابات التهاب جامعه بالاست و نبض سیاسی مردم برای شرکت درتحلیل های تخصصی و گاها سطحی با محوریت انتخابات بسیار تند تر ازسالهای گذشته میزند.یکی از این دلیل میتواند بیماری علی خامنه ای باشد که به یکی ازبهسهای داغ این روزها تبدیل شده چرا که با توجه به مستندات بیماری ایشان عود کرده و ظاهرا ایشان دیگر یاری مقاومت در برابر این بیماری را ندارند در هر حال انتخابات روال خود را دارد .این سؤال که علل و انگیزه‌های شهروندان برای مشارکت در انتخابات چیست، از مهم‌ترین موضوعات مورد مطالعه در جامعه‌شناسی سیاسی است. در مقالة حاضر بر اساس وجود واقیعت عمر میخواهیم در مورد انتخابات گفتمانی داشته باشیم . از میان منابع اجتماعی مورد بررسی اعتماد سیاسی، علاقمندی به سیاست ، مهارت‌های مشارکتی و احساس اثربخشی سیاسی همبستگی معناداری با مشارکت انتخاباتی نشان می‌دهند. منابعی که در مضمون جامعه ایران برخلاف بیشتر جوامع دیگر همبستگی معناداری با مشارکت در انتخابات نشان ندادند تحصیلات و درآمد بود.در جامعه کنونی ما و با پیشرفت روز به روز علم و فن آوری نیاز به مشورت و کارهای گروهی بیش از زمان های گذشته احساس می شود. در تمام مسائل مملکتی و اجتماعی به تبادل اطلاعات و هم فکری افراد با صلاحیت نیاز است چرا که زمانی تصمیم گیری های اجتماعی دقیق و درست خواهد بود که این تبادل اطلاعات و مشورت ها به درستی صورت پذیرد. انتخابات فرايندي دموکراتيک، و يک عامل مهم براي تشکيل ارگان‌هاي حکومتي در جوامع مدني مي‌باشد. در انتخابات معمولاً افرادي که براي تصدي مسئوليت‌هاي حکومتي نامزد شده‌اند اقدام به تبليغات گسترده مي‌نمايند و مردم بر اساس نوع برنامه و خط مشي اين افراد راي خود را به صندوق‌هاي راي مي‌اندازند . در کشورهاي مختلف بسته به نوع دموکراسي که در آنجا اجرا مي‌شود نهادهاي متفاوتي مسئوليت اجرا و يا نظارت بر انتخابات را به عهده دارند. انتخابات ممکن است به صورت پايان‌دوره‌اي ، ميان‌دوره‌اي، يا زودهنگام انجام شود. هم‌چنين ممکن است که گسترهٔ راي‌دهندگان در انتخابات متفاوت باشد، مانند تفاوتي که بين انتخابات ملي رئيس جمهور و انتخابات شهري نمايندگان مجلس ديده مي‌شود. در بسياري از کشورهاي دنيا، قانون اساسي، تعيين افرادي که مسئوليت‌هاي کليدي در کشور را به عهده مي‌گيرند، منوط به انتخابات کرده‌است. منظور از مسئوليت‌هاي کليدي مواردي مانند رياست 
جمهوري، نمايندگي در مجلس نظير مجلس شوراي اسلامي در ايران، مجلس عوام در انگلستان، يا مجلس سنا در امريکا و مواردي از اين دست است. در ايران، رئيس جمهور، نمايندگان مجلس و اعضاي شوراها بايد از طريق انتخابات تعيين شوند. هم‌چنين اعضاي مجلس خبرگان نيز با انتخابات تعيين مي‌شوند. شوراي نگهبان، مسئوليت نظارت بر تمام موارد ياد شده را به عهده دارد. ساير ارگان‌هايي که در انتخابات در ايران نقش دارند، عبارت‌اند از مجلس شوراي اسلامي و ستاد انتخابات کشور در وزارت کشور و هيئت مرکزي نظارت بر انتخابات مستقر در شوراي نگهبان. البته این نکته حائز اهمیت است که نباید هیچ گاه دین و سیاست در یکدیگر ادغام باشند و با توجه به ماهیت حکومت جمهوری اسلامی که یک حکومت رادیکال دین سالار میباشد ورود مذهبیون به سیاست ضربه های بسیاری به ساختار اقتصادی و اجتماعی کشور وارد کرده است . دلیل این مطلب که گفته میشود دین نباید در سیاست ادغام باشد این است که سیاست همیشه بر مبنای یک سری پارامترهای مخسوس که مقابل پارامترهای عقیدتی هست به وجود میاید هر گاه این دو در کنار یکدیگر بخواهند قرار گیرند نتیجه مطلوبی حاصل نمیشود . در زمينه حضور و مشاركت گسترده مردم يك نكته قابل توجه است، و آن اينكه براي حضور مردم، افراد و گروه ها در اداره امور كشور چه نقشي قايل هستيم و آيا اين حضور را تنها يك نقش تزييني مي دانيم و به آن صرفاً به مثابه اعلام پشتيباني نگاه مي كنيم؟ يا براي آراي مردم و شركت آنها در انتخابات نقش سازنده اي قايل هستيم و آن را در تصميم گيري ها، مؤثر فرض مي كنيم و عدم شركت آنها در اداره امور كشور را باعث ايجادمشكل در كارها مي دانيم؟ از حضور مردم در واقع اين دو وجه را مي توان برداشت كرد. در قرائت يك گروه، حضور مردم صرفاً يك تكليف، يك وظيفه و يك اعلام پشتيباني است و در بعضي قرائتها حضور مردم، نقش آفرين و سازنده است و از اين لحاظ اتكا به آراي مردم در انتخابات اهميت دارد. در عين حال حضور و شركت در انتخابات طبعاً نشان دهنده نوعي حمايت و پشتيباني از نظام حاكم است، ولي رأي مردم نقش دارد و آنها تصميم گيرنده اند؛ در عين حالي كه حکومت جمهوری اسلامی یک حکومت مذهبی دین سالار است و قوانين بايد مبتني بر موازين یک دین خاص میباشد و ترتيبات و ساز و كار هايي هم براي تضمين انطباق قوانين با مقررات شریعت اسلامي پيش بيني شده كه طبعاً در اين مسير ممكن است آراي مردم به آن معني خاص خود نتواند كار ساز باشد، اما حداقل مي توانيم بگوييم قانون اساسي در اداره امور عرفيه كشور و ساختار سياسي آن، براي مردم نقش قايل شده است که در عمل حکومت جمهوری اسلامی وانمود به اجرای قانون اساسی میکند و هر جا که منفعت خود را در خطر میبیند از مواد قانون اساسی دوری میکند که این هم در نوع خود نشان دهنده عدم وجود شفافیت سیاسی در این نظام دیکتاتوری میباشد . در سرتاسر دنیا و حتی ایران امور كشور بايد با اتكا به آراي عمومي و از راه انتخابات اداره شود: انتخابات رئيس جمهور، نمايندگان مجلس ، اعضاي شوراها و يا همه پرسي. متاسفانه قانون اساسی در ایران هم مبتنی بر فقه اسلامی پایه ریزی شده در اصول قانون اساسی بارها نکاتی استنادی مشاهده میشود که تکیه بر قسمتهائی از قرآن میکند و هر گاه دستور العمل اجرای یک کشور دین سالار باشد با توجه به وجود عقاید گوناگون در یک کشور ایجاد نوعی از بی محتوایی میکند و بی قانونی در کشور و هرج و مرج رکود اقتصادی و فرهنگی تضاد طبقاتی و دیگر چالشهای اجتمائی نمایان میشود . با توجه به اهميت انتخابات و آراي مردم، در مقاطع و مناسبتهاي مختلفي كه در قانون تعيين شده است، انتخابات صورت مي گيرد و نهادهايي بر سر كار مي آيند. حکومت جمهوری اسلامی وانمود میکند که تسلیم ارای مردم است نکته ای که در عمل چیز دیگری است . یعنی از حضور و تجموع شهروندان ایران بر پای صندوقهای رای به عنوان یک ابزار برای محبوب جلوه دادن خود در بین رسانه ها و دیگر کشور ها استفاده میکند ولی در عمل هر فرد ویا شخصی که خود مد نظر دارد را بر مسند قدرت قرار میدهد به زبان ساده میتوان گفت اجرای فیزیکی انتخابات در ایران به صورت نمایشی است به صورت یک فیلم مستند ولی در عمل هر فرد یا گروه که حکومت جمهوری اسلامی با پشتیبانی ولی فقیه را صلاح بداند به عنوان رییس جمهور انتخاب و یا به عنوان شورا انتخاب میکند و هیچ گونه اهمیتی به آراء شهروندان نمیدهد چرا که در ایران و با وجود حکومت جمهوری اسلامی و ریاست شخص علی خامنه ای هیچ فردی توان و قدرت مقابله با ایشان را ندارد ، وقتی در یک کشور مجموعه ای با عنوان شورای نگهبان یا خبرگان رهبری وجود دارد و به شهروندانی که پیرو ادیان یا عقاید مذهبی دیگر هستند اجازه انتخاب شدن در انتخابات ریاست جمهوری را نمیدهد آیا میتوان ماهیت یک چنین حکومتی را مهر تایید زد ؟ اگر هم پیروان سایر ادیان در انتخابات نام نویسی کنند باید از فیلتر خبرگان رهبری یا شورای نگهبان بگذارند که بعید به نظر میاید در این مرحله این دسته از شهروندان تایید صلاحیت شوند . در ایران و در ظاهر كارهاي اجرايي انتخابات با وزارت كشوراست و براي تضمين صحت اجراي انتخابات و اينكه مطابق نظر قانون اساسي نقش تعيين كننده مردم به تحقق بپيوندد، علاوه بر وظيفه اجرا كه به عهده دولت است . امید مردم به تاثیرگذاری در روند اداره جامعه از عوامل افزایش مشارکت عمومی محسوب می شود. اگر مردم به شعارهای تبلیغاتی کاندیداها اعتماد پیدا کند با امید ورغبت بیشتری در انتخابات شرکت خواهند کرد . علاوه بر این حضور آگاهانه وحداکثری- دلیل بر رضایتمندی مردم از نظام سیاسی وعملکرد مسئولان است وبالعکس کاهش چشمگیر آرا می تواند نشان دهنده نارضایتیهای مردم از عملکرد شود . رقابت باید به گونه ای باشد که به دو قطبی شدن فضای انتخابات نینجامد. ایجاد جنگ روانی وتخریب جناح رقیب با استفاده از رسانه های عمومی و مطبوعات –نه تنها سبب جلب اعتماد وآرای مردم نخواهد شد. بلکه نتیجه معکوس داده وموجب بیزاری ودل زدگی مردم برای حضور در پای صندوقهای رای خواهد شد. فضا بگونه ای باید باشدکه همه گروهها ونامزدها با خیال آسوده به تبلیغ برنامه های خود پرداخته از تخریب وتضعیف در امان مانده وازتمرکز رقابت بین دو جریان اصلی کشور جلوگیری بعمل آید. یکی از نقشه ها و ترفندهای دشمنان خارجی، تلاش برای دوقطبی کردن انتخابات وایجاد رقابت ناسالم و تخریبی بین دو جریان اصولگرا و جبهه دوم خرداد است که لازم است با هوشیاری عقلا و نخبگان هر دو طیف- فضای سالم پرتحرک و نشاط آوری در تمامی مراحل از ثبت نام تا تبلیغات واعلام نتیجه حاکم گردد .
نگارش متن : فعال حقوق بشر ، حمیدرضا تقی پور دهقان تبریزی
