گزارش تحلیلی از دستگیری بیش از ۷۰۰ نفر در ایران‌ به اتهام جاسوسی

حقوق بشر در ایران ـ امروز پنجشنبه ۵ تیر ماه ۱۴۰۴، منابع رسمی جمهوری اسلامی از دستگیری ۷۰۰ نفر طی ۱۲ روز با اتهام«جاسوسی» خبردادند.

به گزارش حقوق بشر در ایران به نقل از خبرگزاری فارس، از روز جمعه ۲۳ خرداد ماه ۱۴۰۴ تا تاریخ ۳ تیر ماه ۱۴۰۴، تعداد ۷۰۰ نفر از شهروندان ایران و چند فرد تبعه کشورهای خارجی، با اتهامات امنیتی از قبیل جاسوسی برای موساد و یا ارتباط رسانه ای با اسرائیل، دستگیر شدند. این افراد در حالی دستگیر شدند که دادستانی کل کشور، چندی پیش اعلام کرد که جملگی افراد مذکور در وضعیت «محاکمه در شرایط جنگی» پرونده های قضاییشان رسیدگی می شود. اعلام این جمله از طرف مقام قضایی ارشد در جمهوری اسلامی به منزله صدور و اجرای احکام اعدام بر علیه تعداد زیادی از این دستگیرشدگان است. 

براساس این گزارش، مضامین‌ اصلی اتهامات این‌۷۰۰ نفر «جاسوسی برای بیگانگان»، «همکاری با سازمان‌های اطلاعاتی دشمن»، یا «نفوذ در نهادهای حساس» عنوان شده است اما این موج دستگیری‌ها، که بیشتر به وسیله‌ وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه پاسداران و نیروی انتظامی صورت گرفته موجب افزایش نگرانی‌های گسترده‌ای در سطح داخلی و بین‌المللی در خصوص روند دادرسی به پرونده های قضایی تشکیل شده برای این افراد و در نهایت صدور و اجرای احکامی از قبیل اعدام برای انها باشد.

مبانی حقوقی داخلی

بر اساس قوانین کیفری جمهوری اسلامی ایران:

ماده ۵۰۱ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات):
«هر کس به نفع دولت خارجی، اسرار یا اسناد یا تصمیمات را با هدف ضربه به امنیت کشور در اختیار آنان بگذارد، به جرم جاسوسی و مجازات حبس از یک تا ده سال محکوم می‌شود.»

با توجه به ساختار حقوقی ایران، بسیاری از اتهامات جاسوسی بدون شفافیت لازم، و در قالب پرونده‌های امنیتی در دادگاه‌های انقلاب بررسی می‌شوند.

ارزیابی فرآیندهای قضایی

بنا به گزارشات سازمانهای بین المللی مدافع حقوق بشر از قبیل سازمان عفو بین الملل و یا دیده بان حقوق بشر؛

عدم دسترسی به وکیل مستقل در مرحله بازجویی

بازداشت‌های موقت طولانی‌مدت بدون تفهیم اتهام رسمی

استفاده گسترده از اعترافات اجباری

برگزاری دادگاه‌های غیرعلنی و بدون شفافیت

همگی این موارد با اصول دادرسی عادلانه مغایرت دارند.

ملاحظات بین‌المللی

ایران به کنوانسیون‌های بین‌المللی از جمله میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (ICCPR) پیوسته است. بر این اساس:

ماده ۹ ICCPR: هیچ‌کس نباید خودسرانه بازداشت یا حبس شود.

ماده ۱۴ ICCPR: حق برخورداری از دادرسی عادلانه و علنی با حضور وکیل مستقل.

در صورتی که دستگیری‌های گسترده بدون رعایت این موازین انجام شده باشد، جمهوری اسلامی در نقض تعهدات بین‌المللی خود قرار می‌گیرد.

تحلیل و پیامدها

۱. سیاسی‌سازی مفاهیم امنیتی: استفاده گسترده و غیردقیق از عنوان «جاسوسی» برای برخورد با فعالان، منتقدان، یا حتی کارکنان عادی در نهادهای مختلف می‌تواند روند قضایی را از مسیر قانونی منحرف کند.

۲. بازدارندگی و فضای رعب: چنین موج‌هایی اغلب هدفی سیاسی دارند؛ برای کنترل فضای اجتماعی، مهار فعالیت‌های مدنی، یا پاک‌سازی اداری.

۳. آسیب به وجهه بین‌المللی ایران: این موارد موجب تشدید تحریم‌ها، انتقادات حقوق بشری، و کاهش اعتماد نهادهای بین‌المللی می‌شود.

۴. قربانی شدن افراد بی‌گناه: در فضای غیردموکراتیک، احتمال بالای بازداشت ناعادلانه و تخریب زندگی شخصی و حرفه‌ای افراد وجود دارد.

نتیجه‌گیری

اگرچه مبارزه با جاسوسی و نفوذ خارجی حق مشروع هر کشور است، اما برخوردهای امنیتی فراقانونی، گسترده، و مبهم به نام “جاسوسی”، بدون شفافیت حقوقی، نقض صریح حقوق بشر محسوب می‌شود. ایران موظف است:

تحقیقات و دادرسی‌ها را با شفافیت و بر اساس موازین بین‌المللی انجام دهد.

از بازداشت‌های گسترده و پیشگیرانه پرهیز کند.

به متهمان امکان دفاع عادلانه و دسترسی به وکیل مستقل بدهد.

لازم به ذکر است، جنگ ایران و اسرائیل، از تاریخ ۲۳ خرداد ۱۴۰۴، آغاز شد، زمانی که اسرائیل مجموعه‌ای غافلگیرکننده از حملات را به تأسیسات کلیدی نظامی و هسته‌ای ایران انجام داد.

در ساعات اولیه جنگ، نیروهای اسرائیلی برخی از فرماندهان ارشد نظامی جمهوری اسلامی، چند تن از دانشمندان هسته‌ای و سیاستمداران ایران را ترور کردند و به سامانه‌های پدافند هوایی و برخی تأسیسات هسته‌ای و نظامی ایران آسیب رساندند یا آنها را تخریب کردند.

جمهوری اسلامی در پاسخ، موشک‌هایی را به سوی پایگاه‌های نظامی و شهرهای اسرائیل شلیک کرد و در نهابن این جنگ در تاریخ ۳ تیر ماه ۱۴۰۴، با میانجیگری آمریکا و قطر به آتش بس، ختم شد. 

قوه قضائیه جمهوری اسلامی اعلام کرده«اگر فردی به اتهام همکاری با اسرائیل دستگیر شود طبق شرایطی جنگی محاکمه خواهد شد».

همچنین، در تاریخ ۱ تیر ماه ۱۴۰۴، اصغر جهانگیر ـ سخنگوی قوه قضائیه هم گفت مقرر شده که شعب ویژه قضایی در دادگستری استان‌ها اعم از دادسراها و دادگاه‌ها تشکیل شود و به صورت «فوق‌العاده و خارج از نوبت» به پرونده متهمان همکاری با اسرائیل رسیدگی شود. 

Please follow and like us: