گزارش تحلیلی از دستگیری یک فعال فضای مجازی در شهرستان کردکوی

حقوق بشر در ایران ـ امروز سه شنبه ۲۴ تیر ماه ۱۴۰۴، فرمانده انتظامی شهرستان کردکوی از بازداشت یک فعال فضای مجازی، خبر داد. 

به گزارش حقوق بشر در ایران به نقل از مهر، روز یکشنبه ۲۲ تیر ماه ۱۴۰۴، سرهنگ محمد فرزبود، فرمانده انتظامی شهرستان کردکوی واقع در استان گلستان، از دستگیری یک فعال فضای مجازی در آن شهرستان به اتهام «عاملیت تشویش اذهان عمومی در فضای مجازی» خبر داد. 

این فرمانده نیروی انتظامی در تشریح گفته خود اعلام کرد:”بر اساس گزارش‌های دریافتی، مشخص شد فردی با اهداف مختلف از جمله «تشویش اذهان عمومی» و «اخلال در نظم و امنیت» اقدام به تهیه و انتشار کلیپ‌های در فضای مجازی می‌کند، موضوع به صورت ویژه در دستور کار مأموران انتظامی قرار گرفت.”

وی ادامه داد:”این فرد، پس از انجام اقدامات فنی و عملیاتی، دستگیر و پس از تکمیل تحقیقات و پاک سازی صفحات مجازی، به جهت تعیین تکلیف قانونی به مراجع قضائی معرفی شد.” 

در این گزارش، به هویت فرد دستگیر شده اشاره ای نشده است. 

فضای مجازی در ایران، ترکیبی از گسترش وسیع، محدودیت‌های جدی، و تأثیرات اجتماعی ـ اقتصادی است:

۱. دسترسی و میزان استفاده

ضریب نفوذ اینترنت در ایران بیش از ۶۰ درصد است و حدود ۴۸ میلیون کاربر فعال شبکه‌های اجتماعی دارد (۳۱ میلیون اینستاگرام، ۲۴ میلیون تلگرام) .

کاربران ایرانی روزانه به‌طور متوسط حدود ۱۶۹ دقیقه (نزدیک به ۳ ساعت) در فضای مجازی مطالب مطالعه یا مشاهده می‌کنند .

۲. سانسور و محدودیت

ایران از نظر میزان سانسور اینترنت در رتبه‌ی بالا قرار دارد؛ بر اساس مقایسه‌های بین‌المللی، جزو کشورهایی‌ست که شدیداً فیلترینگ می‌کنند (مانند چین و کره شمالی) .

وب‌سایت‌ها و سرویس‌های خارجی مهم (اینستاگرام، توییتر و غیره) فیلتر یا محدود هستند .

از ۲۰۲۳ وزارت ICT قیمت اینترنت را بالا برده و دسترسی پیچیده‌تر و گران‌تر شده است. فیلترینگ VPN و محدودیت آنها نیز اعمال شده .

۳. رخدادهای سیاسی و اختلالات لحظه‌ای

در زمان تظاهرات یا شرایط «ویژه»، اختلالات گسترده (قطع یا کندی شدید) اینترنت رخ می‌دهد، به‌خصوص در مناطق اعتراض‌محور .

دولت محدودیت‌ها را «موقتی» و با هدف امن‌سازی اعلام می‌کند، اما کاربران معترض‌اند و رسانه‌ها گزارش می‌دهند که این اختلالات تداوم دارد .

۴. نرم‌افزارها و ابزارهای داخلی

شورایعالی فضای مجازی ایران کمیته‌ای برای نظارت و اجرای سیاست‌های داخلی‌سازی پیام‌رسان‌ها، ساماندهی محتوا و محافظت از کودکان فعال کرده است .

دولت تلاش می‌کند استفاده شهروندان به سرویس‌های داخلی (مثل ایتا، روبیکا، بله) سوق داده شود؛ اگرچه آنها هنوز از محبوبیت و امنیت قابل‌قبول کافی برخوردار نیستند .

۵. تأثیرات اجتماعی و اقتصادی

فضای مجازی بستری جدی برای رشد کسب‌وکار اینترنتی و تجارت الکترونیک شده و زندگی روزمره را تغییر داده ‌.

با این حال، کیفیت پایین اینترنت، سرعت کمتر نسبت به میانگین جهانی و قطع‌های مکرر، موجب نارضایتی کاربران شده .

جمع‌ بندی کلی

گسترش بالا، سانسور شدید: اینترنت در ایران فراگیر است اما با محدودیت‌های گسترده همراه است.

روابط پیچیده با سیاست: هرگونه تنش یا بحران، اغلب با محدودیت اینترنت تشدید می‌شود.

دوقطبی داخلی-خارجی: دولت به دنبال تقویت پیام‌رسان‌های داخلی است، حال آنکه کاربران همچنان به‌سمت ابزارهای خارجی و VPN گرایش دارند.

پیامدهای اقتصادی و اجتماعی: با وجود چالش‌ها، فضای مجازی در ایران نقش موثری در زندگی روزمره و کسب‌وکار دارد. 

سرکوب آزادی بیان و ممانعت از انتشار عقاید و دیدگاههای مختلف در یک جامعه، ناقض ماده ۱۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر و ماده ۱۹ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی مصوب ۱۶ دسامبر ۱۹۶۶ است. در این مفاد قانونی بر حق افراد بر انتشار افکار، عقاید، نظریات و دیدگاههای سیاسی و عقیدتی بدون محدودیت مرزی تاکید شده است.

عدم امکان دسترسی به وکیل مورد نظر متهم و محرومیت فرد از دسترسی به سایر ملزومات در یک فرآیند دادرسی ناقض ماده ۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر و ماده ۹ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی مصوب ۱۶ دسامبر ۱۹۶۶ است.

همچنین برخورداری افراد از حق دادرسی عادلانه توسط قاضی، بازجو و بازپرس بیطرف از جمله حقوقی است که در ماده ۱۰ اعلامیه جهانی حقوق بشر به آن تاکید شده است.

در ماده ۵ از قانون آئین دادرسی کیفری بر اطلاع یافتن متهم در اسرع وقت از اتهامات انتسابی و فراهم کردن حق دسترسی به وکیل و سایر حقوق دفاعی مذکور در قانون تاکید شده است. 

Please follow and like us: