گزارشی از موارد نقض محیط زیست در هفته گذشته

حقوق بشر در ایران ـ امروز شنبه ۲۱ مهر ماه ۱۴۰۳، آلودگی هوا در ۱۰ شهر استان خوزستان، نابودی ۶۰ درصد گونه های گیاهی جنگل ‎چیتگر تهران، تلف شدن یک قلاده توله پلنگ توسط سگ در چاه تنبلان درمنطقه حفاظت شده گلول و سرانی، آتش سوزی روی یک درخت بر اثر رعد و برق در بندرعباس، تلف شدن یک قلاده پلنگ در ارتفاعات سالوک اسفراین، آتش‌سوزی تالاب گروس مهاباد، آسیب جسمانی به یک راس قوچ وحشی در باغکمش پردیس تهران، پلمب باغ‌ وحش صفادشت و انقال گونه های حیات وحش آن مکان به پارک طبیعت پردیسان تهران، کاهش آب ذخیره شده در سدهای استان خراسان رضوی، افزایش میزان فرونشست زمین در مناطق جنوبی تهران، انتشار بوی نامطبوع در بخش‌هایی از تبریز و تلف شدن یک قلاده گربه وحشی پس از زنده‌گیری، از جمله اخبار نقض محیط زیست در ایران، است. 

به گزارش حقوق بشر در ایران به نقل از رکنا، امروز شنبه ۲۱ مهر ماه ۱۴۰۳، آخرین داده‌های سامانه پایش کیفی هوای کشور نشان می‌دهد، که هوای ۱۰ شهر خوزستان در وضعیت آلوده قرار دارد که از این تعداد شاخص کیفیت هوای چهار شهر ناسالم و قرمز است.

 براساس اعلام سامانه پایش کیفی هوای کشور، طی ۲۴ ساعت گذشته منتهی به ساعت ۹ صبح امروز شنبه و با توجه به اندازه‌گیری ذرات معلق با اندازه ۲.۵ میکرون، وضعیت هوا در ایستگاه‌های نیوساید، اداره کل محیط زیست و پست برق شماره سه در اهواز به ترتیب با شاخص‌های ۱۵۸، ۱۵۱ و ۱۶۴، بهبهان ۱۵۴، خرمشهر ۱۶۲ و شادگان ۱۶۵ میکروگرم بر مترمکعب در وضعیت ناسالم و قرمز قرار دارند.

همچنین، وضعیت هوا در ایستگاه استانداری خوزستان ۱۴۰، ایذه ۱۰۷، دزفول ۱۳۲، رامهرمز ۱۱۹، شوشتر ۱۳۹، ماهشهر ۱۲۱ و هویزه ۱۲۷ برای گروه‌های حساس ناسالم گزارش شده است.

در این مدت هوای شهرهای آبادان، امیدیه، اندیمشک، حمیدیه، شوش و هندیجان به علت نبود آلودگی، قابل قبول اعلام شده است.

هوای هیچ شهری سالم و پاک گزارش نشده است. 

در خبری دیگر به نقل از رکنا، در پی فقدان آبیاری گونه های گیاهی و درختان در پارک جنگلی چیتگر تهران، دستکم ۶۰ درصد گونه های گیاهی این منطقه به کلی نابود شده است.

ایوب رضایی، جنگل شناس باغ گیاه شناسی ملی ایران در تشریح این خبر گفت:”دستکم ۶۰درصد ‎گونه‌های گیاهی جنگل چیتگر تهران نابود شد و این ناحیه دیگر محیط مناسبی برای رشد برخی گونه‌های گیاهی نیست.” 

در خبری دیگر به نقل از ایسنا، رضا شکاریان، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان خراسان شمالی، از مشاهده لاشه یک قلاده پلنگ در ارتفاعات سالوک اسفراین خبر داد.

این فعال محیط زیست، اظهار کرد:”طی تماس تلفنی یکی از دوستداران محیط زیست در روستای سرانی مبنی بر اینکه یکی از چوپانان این روستا در منطقه ای موسوم به چاه تنبلان درمنطقه حفاظت شده گلول و سرانی، توله پلنگی گرفته است که سگ ها به سمت آن حمله کرده بودند و چوپان مانع از کشته شدن حیوان شده است.” 

شکاریان اظهار کرد:”طبق اعلام این چوپان در زمان کشف این توله، مادر این توله در آن منطقه رویت نشد و از سرنوشت مادر خبری نداریم.” 

وی گفت:”بر اساس پیگیری های انجام شده مشخص شد که ظاهراً مادر این توله توسط سگ های گله ای دیگر کشته شده است و طبق گفته محیط بانان این منطقه این توله دو روز در اختیار چوپان بوده و پس از آن موضوع به همکاران محیط زیست اطلاع داده شده است.” 

شکاریان افزود:”پس از بررسی های انجام شده از روی عکس های ارسالی مشخص شد که توله گربه پالاس است.” 

وی ادامه داد:”به دلیل دوری مسیر روستا از شهر و با توجه به وجود پاسگاه مرزبانی مستقر در روستای سرانی، هماهنگی برای انتقال حیوان به پاسگاه انجام گرفت و این توله گربه پالاس از طریق یکی از ماموران مرزبانی به مرکز شهرستان منتقل و تحویل اداره حفاظت محیط زیست شیروان شد.” 

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت:”بعد از انتقال این توله گربه به اداره و معاینه توسط دامپزشک، آسیب در پای سمت چپ و ضعف شدید جسمانی قابل مشاهده بود.” 

وی در ادامه افزود:”با پیگیری های انجام شده مشخص شد که چوپانی که حیوان را پیدا کرده از روی احساسات و عدم آگاهی اقدام به تغذیه حیوان با شیر گوسفند کرده بود.” 

شکاریان بیان کرد:”بعد از انتقال این توله گربه پالاس به محل نگهداری موقت در محل اداره حفاظت محیط زیست شیروان، تغذیه به وسیله طعمه زنده نظیر پایکا و کبوتر چاهی صورت گرفت.” 

وی گفت:”حدود دو هفته این حیوان تحت درمان و رسیدگی بود اما به واسطه اینکه حیوان بالغ نبوده امکان و توانایی شکار را نداشت بنا بر نظر کارشناسان تصمیم بر این شد تا زمانی که این حیوان توانایی و قابلیت شکار را پیدا کند در محل نگهداری موقت اداره حفاظت محیط زیست شیروان نگهداری و تغذیه شود تا در همان زیستگاه اصلی محل کشف رهاسازی شود ولی متاسفانه به طور ناگهانی تلف شد.” 

در خبری دیگر به نقل از ایرنا، روز پنجشنبه ۱۹ مهر ماه ۱۴۰۳، رعد و برق در شهر بندرعباس مرکز استان هرمزگان، منجر به آتش سوزی درخت در یکی از خیابانهای آن شهر شد. 

براساس این گزارش، توفان و رعد و برق‌ شدید و طولانی مدت موجب به آتش گرفتن درختان برخی مناطق بندرعباس شد.

همچنین، قطع برق، شکستن درختان و‌ سقوط تابلوهای معابر شهری هم مشکلاتی برای شهروندان به وجود آورد. 

در خبری دیگر به نقل از مهر، رضا شکاریان، مدیرکل حفاظت‌ محیط زیست خراسان شمالی از مشاهده لاشه یک قلاده پلنگ در ارتفاعات سالوک اسفراین خبر داد.

این فعال محیط زیست در تشریح این خبر اظهار کرد:”بر اساس گزارش‌های دریافتی از همیاران و محیط‌بانان لاشه یک قلاده پلنگ جوان با جنسیت نر در شامگاه پنجشنبه در ارتفاعات منطقه حفاظت شده سالوک مشاهده شده است.” 

وی در ادامه افزود:”طبق تصاویر ارسالی و با توجه به سالم بودن لاشه احتمالاً زمان زیادی از مرگ حیوان نمی‌گذرد.” 

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی بیان کرد:”مرگ حیوان پس از انتقال لاشه به مرکز اداره و انجام بررسی دقیق متعاقباً اطلاع‌رسانی خواهد شد.” 

در خبری دیگر به نقل از ایرنا، طی روزهای اخیر، آتش‌سوزی در تالاب گروس از توابع شهرستان مهاباد در استان آذربایجان غربی، منجر به آسیبهای جدی به پوشش گیاهی این منطقه شد. 

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان مهاباد  در تشریح این خبر گفت:”در این آتش‌سوزی ۱۵۶ هکتار از نیزارهای این تالاب فصلی مهاباد طعمه حریق شد.” 

در این گزارش به علت آتش سوزی مذکور اشاره ای نشده است. 

در خبری دیگر به نقل از ایرنا، طی روزهای اخیر، یک راس قوچ وحشی، در باغکمش پردیس تهران، دچاری آسسب جسمانی شد. 

براساس این گزارش، قوچ وحشی، بر اثر شدت جراحات وارده تحویل محیط زیست پردیس شد و تحت جراحی و مداوا قرار گرفته است. 

در خبری دیگر به نقل از تسنیم، روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی، از کاشه شدید میزان آب در آن استان و خالی شدن ۲ سد «دوستی» و «طرق»در مشهد خبر داد. 

براساس این گزارش، آخرین آماری که وزارت نیرو از وضعیت سدهای کشور منتشر کرده است حاکی از این است که در چهارده روزی که از آغاز سال آبی کشور گذشته، فقط ۳۸۰میلیون مترمکعب آب وارد سدهای کشور شده که این عدد از سال خشک گذشته، ۲۸درصد کمتر است و اکنون۴۶ درصد از ظرفیت مخزن‌ سدهای کل کشور پر و ۵۴درصد دیگر خالی است.

اوضاع و احوال ذخیره آب در پشت دو سد دوستی و طرق براساس گزارش مرکز مدیریت منابع آب ایران چندان تعریفی ندارد و درصد درخور توجهی از ظرفیت این دو سد هنوز خالی است. از ۱۲۵۰میلیارد متر‌مکعب ظرفیت سد دوستی، هم‌اکنون ۱۴درصد، یعنی ۱۷۶میلیون مترمکعب، پر است که با این وضعیت هنوز ۱۱۰درصد بیشتر از سال گذشته آب دارد. موجودی فعلی سد طرق هم که ۳۰ ‌میلیون مترمکعب ظرفیت ذخیره‌سازی آب دارد، فقط ۴میلیون مترمکعب است که باز هم در مقایسه با سال گذشته ۵۳ درصد بیشتر است.

همچنین، میزان ۲۵۸.۵ میلی‌متر بارش، عددی است که برای میزان بارش‌های مشهد در سال آبی گذشته ثبت شده است و در سال آبی امسال که حدود هفده روزی از شروع آن می‌گذرد، این عدد هنوز صفر است. با این اوصاف سؤال اینجاست که وضعیت ذخیره آب در چهار سد دوستی، ارداک، طرق و کارده که وظیفه تأمین آب شهر مشهد را به عهده دارند چگونه است.

براساس آماری که شرکت آب منطقه‌ای خراسان ‌رضوی ارائه کرده است، از ابتدای سال آبی امسال (ابتدای مهر) فقط یک ‌دهم میلیون‌ مترمکعب آب به سدهای تأمین‌کننده آب مشهد وارد شده است و اکنون این چهار سد روی هم ۱۸۹میلیون مترمکعب آب دارد و ۱۵درصد از ظرفیت آن‌ها پُر است؛ البته نکته امیدوارکننده این آمار این است که وضعیت فعلی آب ذخیره ‌شده در پشت این سدها، از سال گذشته که فقط ۹۲میلیون مترمکعب آب داشتند، بهتر است.

وضعیت سدهای استان هم تقریبا مشابه مشهد است و از ابتدای سال آبی ۵۷ درصد مترمکعب آب وارد سدهای استان شده است و فعلا ۲۴۴میلیون مترمکعب آب، معادل ۱۶درصد از کل ظرفیت سدها، آب در پشت سدها ذخیره شده است که عدد شایان ‌توجهی نیست، اما دست‌کم از سال گذشته بهتر است. در سال‌۱۴۰۲و در همین بازه زمانی، کل سدهای استان، روی هم، فقط ۱۳۴میلیون مترمکعب آب ذخیره داشتند.

اما بارش‌های نزدیک به صفر در ۳ هفته گذشته و از آغاز سال آبی و دمای هوایِ کمی بیشتر از حد نرمال پاییز را وقتی کنار هم می‌گذاریم، به این نتیجه می‌رسیم که احتمالا باید پاییز گرم و کم ‌بارشی را پشت سر بگذاریم؛ موضوعی که احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشک‌سالی سازمان هواشناسی کشور، هم ابتدای مهرماه درباره آن هشدار داده و گفته بود: برای پاییز‌ ۱۴۰۳ خروجی اکثر مدل‌ها نشان می‌دهد فصل پاییزی به ‌نسبت گرم‌تر از نرمال خواهیم داشت؛ همچنین بارش‌ها نیز کمتر از نرمال خواهد بود و پاییز خوبی برای کشور پیش‌بینی نشده است.

البته پیش‌ از این فیروز قاسم‌زاده، سخنگوی صنعت آب، هم در‌این‌باره صحبت کرده بود و پاییز سال گذشته را یکی از خشک‌ترین پاییزهای نیم‌قرن اخیر دانسته و گفته بود که از سهم ۲۵درصدی پاییز از بارش‌های سالانه فقط 16‌درصد آن تحقق پیدا کرده بود. وی همچنین پیش از شروع سال آبی جدید از آغاز یک پاییز خشک در کشور خبر داد و گفت که سال آبی جدید از منظر مراجع ملی و بین‌المللی هواشناسی سال خشک و نسبتا گرمی برای ایران پیش‌ بینی شده است. 

در خبری دیگر به نقل از پیام ما، فرونشست زمین با سرعتی نگران‌کننده در جنوب تهران گسترش می‌یابد و بیش از ۱۳ درصد از مساحت استان، از جمله زیرساخت‌های حیاتی مانند فرودگاه امام خمینی و خطوط حمل‌ونقل، درگیر این پدیده هستند. توسعهٔ ناپایدار کشاورزی و مدیریت نادرست منابع آبی، عامل اصلی تشدید این بحران است که می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را به زیرساخت‌های شهری و روستایی وارد کند.

سه لکهٔ فرونشستی کوچک در جنوب تهران وجود دارد که هرکدام حامل داستان خود است. همهٔ این سه لکه وجوهات متمایزی از یک پیام مشترکند: توسعهٔ ناپایدار دلایلی و عوارضی دارد. از نظر «مهدی معتق»، استاد مرکز تحقیقات علوم زمین و دانشگاه لایبنیس هانوفر ‌آلمان، توسعهٔ ناپایدار در بخش کشاورزی بدون در نظر گرفتن شرایط بلندمدت اقلیمی می‌تواند به فرونشست دامن بزند، حتی اگر هدف خود را تخفیف این پدیده تعیین کرده باشد. تراکم زیاد زیرساخت‌های استان تهران به‌همراه وسیع‌بودن نواحی فرونشستی آن، کار تحلیل نقشه را سخت می‌کند. یک‌هزار و ۷۸۴ کیلومترمربع، یعنی ۱۳ درصد از مساحت استان پایتخت درگیر فرونشست است که بخش قابل‌توجهی از آن در مناطق شهری کلانشهر تهران قرار دارد. حداقل سه لکهٔ فرونشستی مهم در تهران وجود دارد که در این گزارش به کوچکترین آنها یعنی فرونشست فرودگاه «امام‌‌خمینی» و لکه‌های مجاور آن می‌پردازیم.” 

ابتدا برای چند لحظه نگاه نگران خود را به گوشهٔ بالا و راست نقشه بدوزیم که لکهٔ فرونشستی کوچکی در محل دفن زباله‌های تهران قرار گرفته است. شدت این فرونشست زیر پنج سانتی‌متر در سال است. با طرح این پرسش‌ها که «چاه‌های آب در این ناحیه چه چیزی برداشت می‌کنند؟» و «آن را به چه مصارفی می‌رسانند؟» فعلاً درمی‌گذریم تا به‌ سراغ لکه فرونشستی فرودگاه امام‌خمینی برویم.

شدت فرونشست در فرودگاه امام‌خمینی نیز کمتر از ۵سانتی‌متر در سال است، اما همان‌طور که در نقشه به‌ نمایش درآمده، نیمی از باند و تأسیسات فرودگاه در زون فرونشستی جای‌ گرفته است و نیمهٔ دیگر آن دچار فرونشست نیست. و این، بدین‌معنی است زیرساخت‌های فرودگاه امام‌خمینی ممکن است به‌سبب وجود گرادیان (اختلاف در اندازهٔ فرونشست) آسیب ببینند. نقشه نشان می‌دهد این فرونشست علاوه‌بر زیرساخت‌های بنای فرودگاه و باند آن، ریل قطار سریع‌السیر تهران-قم، آزادراه خلیج فارس، بزرگراه فرودگاه امام‌خمینی و بزرگراه رباط‌کریم-حسن‌آباد (ضلع شمالی فرونشست) را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است.

در بالادست فرودگاه می‌توان سد و دریاچهٔ مصنوعی فشافویه را مشاهده کرد که ظن وجود نوعی ارتباط میان این سد و آن فرونشست را تقویت می‌کند. با نگاه به‌سمت راست نقشه، متوجه تکرار همین الگو می‌شویم. درست بالای روستای ابراهیم‌آباد یک آب‌بند احداث شده است و در پایین‌دست آن شاهد لکهٔ فرونشستی هستیم.

مهدی معتق، طراح سامانهٔ جامع نقشهٔ فرونشست در ایران، در تشریح این خبر گفت:”با مشاهدهٔ وجود فرونشست در پایین‌دست سدها و آب‌بندها نمی‌توان الزاماً نتیجه‌گیری کرد که این سازه‌ها علت فرونشست هستند، اما شاید این دو به‌شکلی پیچیده‌تر با هم در ارتباط باشند.” 

این استاد مرکز تحقیقات علوم زمین و دانشگاه لایبنیتس هانوفر ‌آلمان ادامه داد:”برای مثال به‌نظر می‌رسد وضعیت فرونشست در پایین‌دست آب‌بند روستای ابراهیم‌آباد را بتوان اینگونه تفسیر کرد که بعد از احداث این بند خاکی، توسعهٔ روستایی و کشاورزی اتفاق افتاده است، اما پس از مدتی و به‌ویژه با ورود کشور به دوره‌های خشکسالی، این آب‌بند کارکرد خود را از دست داده و خشک شده است. درنتیجه، مردم برای تأمین آب کشاورزی مورد نیاز خود مجبور به حفر چاه و برداشت از آب‌های زیرزمینی شده‌اند. البته این فقط یک گمان اولیه است که بررسی دقیق‌تر آن نیازمند انجام تحقیقات بیشتر است.” 

شکل شماره ۲ سه تصویر از روستای ابراهیم‌آباد در سال‌های ۱۳۸۳، ۱۳۹۶ و ۱۴۰۱ را نشان می‌دهد و بیانگر این واقعیت است که با احداث آب‌بند، در روستا توسعه رقم خورده، اما در سال ۱۴۰۱ دریاچه بالای روستا خشک شده است.

از نظر معتق احتمالاً بعد از ناتوانی آب‌بند در تأمین آب پایدار کشاورزی برای روستاییان، کشاورزان این منطقه به‌سراغ حفر چاه آب رفته‌اند و لکهٔ فرونشستی کنار روستای ابراهیم‌آباد نتیجهٔ همین توسعهٔ ناپایدار کشاورزی است.

او با اشاره به اینکه در توسعهٔ روستایی باید پایداری شرایط اقلیمی را در نظر داشت، گفت: وضعیت فرونشست در پایین‌دست آب‌بند روستای ابراهیم‌آباد نیازمند بررسی بیشتری است، اما در برآورد اولیه می‌توان گفت وضعیت این آب‌بند نشان می‌دهد صرف مسئلهٔ آبخیزداری سازه‌ای و بدون توجه به مدیریت مصرف نمی‌توان مسئلهٔ آب‌های زیرزمینی و فرونشست را حل کرد و چه‌بسا انجام این پروژه‌ها خود باعث تشدید فرونشست شود.

باید توجه داشت که اگر برداشت آب‌های زیرزمینی به‌شکلی پایدار انجام شود، آبخوان‌ها امکان جبران حجم آب برداشت‌شده را خواهند داشت، اما بهره‌برداری ناپایدار از این منابع که بیشتر برای کاربردهای کشاورزی و صنعتی صورت می‌گیرد باعث می‌شود سطح آب سفره‌های زیرزمینی بیش‌ازپیش کاهش یابد. 

در خبری دیگر به نقل از ایسنا، طی روزهای اخیر، انتشار بوی نامطلوع در سطح شهر تبریز، منجر به بروز مشکلات تنفسی برای شهروندان شده بود. 

براساس این گزارش، انتشار بوی نامطبوع، استشمام بوی نامطبوع گاز در برخی از بخش‌های تبریز توسط شهروندان گزارش شده بود. 

فرماندار تبریز در تشریح این خبر گفت:”موضوع را از شرکت گاز استان پیگیری کرده‌ام. بنابر پیگیری‌ها، این بو منشا خاصی نداشته و هیچ تهدیدی برای سلامت شهروندانمان ندارد.” 

در خبری دیگر به نقل از ایرنا، طی روزهای اخیر، باغ‌وحش صفادشت از توابع استان تهران، بر اثر افزایش «تصرف عدوانی»، تعطیل شد و در پی عدم رسیدگی به وضعیت حیات وحش در آن باغ وحش، حیوانات در وضعیت نامناسبی قرار گرفتند. 

علیرضا شرفی، مدیرعامل باغ‌وحش صفادشت، در تشریح این خبر گفت:”علت پلمب این باغ وحش، تصرف عدوانی ذکر شده و حتی از حضور اینجاب هم در آن باغ وحشش ممانعت بعمل آمد.”

وی در ادامه خاطرنشان کرد:”حیوانات باغ وحش صفا دشت وضعیت مناسبی ندارند و در ۵ روز گذشته شاهد فرار مار، مرگ مارال و آسیب دست توله شیر در اثر گرسنگی هستیم.”

مدیرعامل باغ‌وحش صفادشت از پلمب باغ وحش صفادشت خبر داد و اظهار کرد:”حیوانات باید به محل دیگری منتقل شوند و هنوز مکان مناسبی پیدا نشده و اینجانب حدود ۸ سال بابت در اختیار گرفتن این مجموعه قراردادی را با شهرداری با عنوان مشارکت به ثبت رساندم و صدور حکم تصرف عدوانی با توجه به کاربری این اراضی مورد قبول اینجانب نیست.” 

همچنین، در ادامه این گزارش، عنوان شده که گونه‌های ارزشمند باغ‌وحش صفادشت به پارک طبیعت پردیسان تهران، منتقل شدند. 

در خبری دیگر به نقل از رکنا، طی روزهای اخیر، یک قلاده گربه پلاس که از کمیاب‌ترین گربه وحشی ایران است، پس از زنده‌گیری تلف شد. 

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان شیروان گفت:”یک قلاده گربه پالاس در منطقه سرانی از توابع بخش سرحد این شهرستان که ماه گذشته زنده گیری شده بود پس از ۱۲ روز و با توجه به رسیدگی‌هایی فراوان تلف شد.” 

گفتنی است، گربه پالاس یکی از هشت گربه سان حال حاضر حیات وحش ایران و زیباترین گربه وحشی ایران به شمار می‌رود و دامنه پراکنش این گونه در ایران بسیار محدود بوده و نسل آن با خطر انقراض روبرو است. 

در هدف پانزدهم از سند ۲۰۳۰ یونسکو که پس از تصویب در سال ۲۰۱۶ برای اجرای مفاد و اهداف در اختیار کشورها قرار گرفت بر حق افراد در برخورداری از محیط زیست و همچنین حفاظت از منابع طبیعی تاکید شده است اما در ایران اجرای اهداف این سند در پی مخالفت آیت الله خامنه ای با آن بطور کامل از دستور کار دولت و مجلس خارج شد و مسئولان حکومتی در ایران، مفاد سند ۲۰۳۰ یونسکو را «ترویج سبک زندگی غربی» می دانند. 

Please follow and like us: