تخریب گسترده زیستگاه‌ها در ایران؛ سیاست‌های مخرب جمهوری اسلامی و فاجعه انقراض گونه‌های جانوری

حقوق بشر در ایران ـ امروز یکشنبه ۵ اسفند ماه ۱۴۰۳، زیست گاههای حیات وحش ایران، بر اثر تخریب منجر به آسیبهای جدی به موجودات زنده شده است. 

به گزارش حقوق بشر در ایران، طی روزهای اخیر، فهیمه اسلامی، کارشناس حیات وحش، از تخریب زیستگاههای حیات وحش ایران و تاثیر مسنتقیم این اقدام بر نقض حق حیات موجوادت زنده و گونه های جانوری در ایران، خبر داد. در حالی که بسیاری از کشورهای جهان برای حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از انقراض گونه‌های نادر برنامه‌ریزی می‌کنند، ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی به یکی از بدترین نمونه‌های تخریب زیستگاه‌های طبیعی و نابودی گونه‌های جانوری تبدیل شده است. سیاست‌های توسعه‌طلبانه‌ی غیرعلمی، مدیریت ناکارآمد و فساد سیستماتیک، زیست‌بوم ایران را به ورطه‌ی نابودی کشانده و باعث شده است که بسیاری از گونه‌های نادر جانوری یا به طور کامل منقرض شوند یا در آستانه‌ی انقراض قرار بگیرند.

کارشناس حیات وحش، با دیده‌بان ایران داشته است، وی اعلام کرده که تخریب زیستگاه‌ها، مهم‌ترین عامل انقراض گونه‌های جانوری در ایران است. او همچنین اشاره کرده که جمعیت غربی درنای سیبری، که روزگاری نماد طبیعت ایران بود، به‌طور کامل منقرض شده است و دیگر امیدی به بازگشت آن نیست.

این اتفاق در حالی رخ داده است که جمعیت شرقی این گونه که در چین زادآوری دارد، همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد. این تفاوت نشان‌دهنده‌ی نقش حیاتی زیستگاه‌ها و مسیرهای مهاجرت در بقای گونه‌ها است، عاملی که در ایران به دلیل سیاست‌های مخرب حکومتی به‌طور کامل نادیده گرفته شده است.

طی دهه‌های اخیر، جمهوری اسلامی با مدیریت فاجعه‌بار منابع طبیعی، سیاست‌های توسعه‌ای غیراصولی و بی‌توجهی کامل به استانداردهای زیست‌محیطی، طبیعت ایران را در معرض بحران جدی قرار داده است. از سدسازی‌های غیرعلمی و بی‌رویه تا پروژه‌های جاده‌سازی و معدن‌کاوی بدون ارزیابی زیست‌محیطی، همه‌ی این سیاست‌ها تأثیر مستقیمی بر تخریب زیستگاه‌های حیات وحش ایران داشته‌اند.

۱. جاده‌سازی‌های بی‌رویه و تخریب مسیرهای مهاجرت حیات وحش

یکی از عوامل اصلی که باعث انقراض درنای سیبری در ایران شد، تخریب مسیرهای مهاجرت این پرنده به دلیل جاده‌سازی‌های غیرکارشناسی بود. در حالی که بسیاری از کشورها برای حفظ مهاجرت طبیعی پرندگان و دیگر گونه‌های جانوری، گذرگاه‌های ایمن و پارک‌های ملی ویژه‌ی حفاظت از مسیرهای مهاجرت ایجاد می‌کنند، در ایران زیستگاه‌ها به‌سادگی با احداث پروژه‌های راه‌سازی نابود می‌شوند.

۲. معدن‌کاوی و استخراج منابع طبیعی بدون ارزیابی زیست‌محیطی

حکومت ایران، بدون در نظر گرفتن اثرات زیست‌محیطی، پروژه‌های عظیم معدن‌کاوی در مناطق حفاظت‌شده را به شرکت‌های وابسته به سپاه و دیگر نهادهای حکومتی واگذار کرده است. این معادن، با آلودگی آب و خاک، تخریب پوشش گیاهی و از بین بردن منابع غذایی جانوران وحشی، باعث مرگ‌ومیر گسترده‌ی گونه‌های نادر شده‌اند.

۳. تغییر کاربری اراضی و نابودی تالاب‌ها

نابودی تالاب‌های ایران یکی از فاجعه‌بارترین نتایج سیاست‌های جمهوری اسلامی در زمینه‌ی مدیریت منابع طبیعی است. بسیاری از تالاب‌های مهم کشور مانند تالاب میانکاله، گاوخونی، پریشان و هامون به دلیل سدسازی، مدیریت نادرست آب و سیاست‌های غیراصولی کشاورزی یا به طور کامل خشک شده‌اند یا در آستانه نابودی هستند. این اتفاق به طور مستقیم بر حیات پرندگان مهاجر، از جمله درنای سیبری، تأثیر گذاشته و نقش مهمی در انقراض این گونه داشته است.

۴. چرای بی‌رویه دام و نابودی منابع طبیعی

رواج چرای بی‌رویه‌ی دام در مناطق جنگلی و مراتع، که به دلیل سیاست‌های ناکارآمد اقتصادی حکومت و ضعف نظارت سازمان محیط زیست تشدید شده است، باعث فرسایش شدید خاک، از بین رفتن پوشش گیاهی و کاهش منابع غذایی برای حیات وحش شده است. این روند، علاوه بر آسیب به محیط زیست، باعث افزایش درگیری میان دامداران و گونه‌های جانوری شده و شکار بی‌رویه‌ی جانوران وحشی را افزایش داده است.

۵. تغییرات اقلیمی و بی‌برنامگی حکومت در مقابله با بحران زیست‌محیطی

تغییرات اقلیمی یک تهدید جهانی است، اما کشورهای مختلف با سیاست‌گذاری‌های علمی و اقدامات پایدار، سعی در کاهش اثرات آن دارند. در ایران، اما، حکومت نه‌تنها برنامه‌ای برای مقابله با بحران اقلیمی ندارد، بلکه سیاست‌های اشتباه مانند سدسازی‌های غیرضروری، مصرف بی‌رویه منابع آبی و عدم سرمایه‌گذاری در فناوری‌های سبز، بحران را تشدید کرده است.

نابودی جمعیت غربی درنای سیبری در ایران، نشانه‌ای از یک فاجعه بزرگ‌تر است؛ ده‌ها گونه‌ی دیگر نیز در آستانه‌ی انقراض قرار دارند و در صورت ادامه‌ی روند فعلی، ایران بخش بزرگی از تنوع زیستی خود را از دست خواهد داد.

از یوزپلنگ آسیایی که تنها چند ده قلاده از آن باقی مانده است، تا گورخر ایرانی، پلنگ، گوزن زرد ایرانی و خرس سیاه بلوچی، همگی قربانی سیاست‌های نادرست حکومتی هستند. عدم اجرای برنامه‌های حفاظتی، ضعف مدیریت سازمان محیط زیست، فساد گسترده در نهادهای دولتی و دخالت سپاه و دیگر نهادهای حکومتی در پروژه‌های اقتصادی مخرب، دلایل اصلی این بحران هستند. 

روند تخریب زیستگاه‌ها در ایران، تحت مدیریت جمهوری اسلامی، به سرعت در حال پیشرفت است و اگر تغییر جدی در سیاست‌های زیست‌محیطی کشور ایجاد نشود، تا چند دهه‌ی آینده بسیاری از گونه‌های ارزشمند حیات وحش ایران برای همیشه از بین خواهند رفت.

حکومت ایران نه‌تنها توانایی مقابله با این بحران را ندارد، بلکه با سیاست‌های خود عملاً به این تخریب سرعت بخشیده است. تا زمانی که تصمیم‌گیری‌های کلان زیست‌محیطی کشور تحت نفوذ نهادهای غیرعلمی و فسادزا باقی بماند، نمی‌توان امیدی به بهبود وضعیت داشت.

در چنین شرایطی، تنها فشارهای داخلی و بین‌المللی، اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی عمومی می‌تواند جمهوری اسلامی را مجبور به تغییر رویه کرده و از نابودی بیشتر طبیعت ایران جلوگیری کند. اما اگر این روند ادامه یابد، ایران تا چند دهه‌ی آینده به سرزمینی خشک، بدون حیات وحش و بدون اکوسیستم پایدار تبدیل خواهد شد؛ نتیجه‌ای که نه‌تنها زیان جبران‌ناپذیری به محیط زیست کشور وارد می‌کند، بلکه بر زندگی نسل‌های آینده ایرانیان نیز اثرات ویرانگری خواهد داشت.

انقراض درنای سیبری تنها یک نمونه از پیامدهای سیاست‌های مخرب جمهوری اسلامی در حوزه‌ی محیط زیست است. تخریب زیستگاه‌ها، فساد گسترده در نهادهای مرتبط، بی‌توجهی به استانداردهای جهانی و عدم شفافیت در مدیریت منابع طبیعی، ایران را به سمت فاجعه‌ای زیست‌محیطی سوق داده است.

حفاظت از محیط زیست و تنوع زیستی نه‌تنها یک وظیفه ملی، بلکه یک مسئولیت جهانی است. اگر سیاست‌های کنونی تغییر نکند، ایران در آینده‌ای نزدیک یکی از بزرگ‌ترین قربانیان بحران زیست‌محیطی در جهان خواهد بود.

آسیب رساندن به هرگونه از موجودات زنده به مثابه نقض حقوق بشر در رسته محیط زیست و همچنین نقض اسناد و کنوانسیونهای مرتبط است.

هرگونه آزمایش زجرآور بر روی حیوانات اعم از آنکه روحی یا جسمی باشد، نقض حقوق حیوانات است.

اولین قانون حمایت از حیوانات در انگلستان در سال ۱۸۸۲ میلادی تصویب شد که این قانون در سال ۱۹۱۱به تکمیل رسید.

پس از انگلستان کشورهای دیگر نیز قوانینی در جهت حفظ حقوق حیوانات به تصویب رساندند.

تاکنون تعداد زیادی معاهدات چند جانبه، دو جانبه و اسناد بین‌المللی به منظور حفاظت از حقوق حیوانات منعقد شده که از جمله آن می توان به اعلامیه ۱۹۷۲استکهلم، کنوانسیون ۱۹۷۳ کیوتو، کنوانسیون تنوع زیستی ۱۹۷۲، مشهور به کنوانسیون ریو، کنوانسیون تجارت بین‌المللی گونه های حیوانی و گیاهی در معرض خطر ۱۹۷۳ اشاره کرد.

برهمین اساس، اعلامیه جهانی حقوق حیوانات در اکتبر ۱۹۷۸ با هدف شناخت جهان مبتنی بر حقوق برای حیوانات با تلاش یونسکو در پاریس به تصویب رسیده است. 

در هدف پانزدهم از سند ۲۰۳۰ یونسکو که پس از تصویب در سال ۲۰۱۶ برای اجرای مفاد و اهداف در اختیار کشورها قرار گرفت بر حق افراد در برخورداری از محیط زیست و همچنین حفاظت از منابع طبیعی تاکید شده است اما در ایران اجرای اهداف این سند در پی مخالفت آیت الله خامنه ای با آن بطور کامل از دستور کار دولت و مجلس خارج شد و مسئولان حکومتی در ایران، مفاد سند ۲۰۳۰ یونسکو را «ترویج سبک زندگی غربی» می دانند. 

Please follow and like us: