گزارشی از موارد نقض محیط زیست در ایران

حقوق بشر در ایران ـ امروز جمعه ۲۸اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، کاهش کیفیت خدمات شهری و افزایش زاد و ولد موش در تهران، خطر انقراض ۷۵ گونه حیات وحش ایران و قرار گرفتن نام آنها در لیست بین المللی حفاظت از طبیعت(IUCN) و فرونشست زمین در خیابان ولیعصر شهر تبریز، ازجمله اخبار نقض محیط زیست در ایران است. 

به گزارش حقوق بشر در ایران به نقل از ایسنا، امروز جمعه ۲۸ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، مرضیه موسوی، فعال محیط زیست و کارشناس دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست ایران از خطر انقراض ۷۵ گونه مهره دار حیات وحش ایران از مجموع ۱۰۳۶ گونه دیگر، خبر داد و در ادامه از قرار گرفتن نام این ۷۵ گونه حیات وحش در لیست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) سخن گفت. 

کارشناس دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در تشریح صحبتهای خود اعلام کرد:”از ۱۰۳۶ گونه مهره دار جانوری کشور شامل ۲۰۹ گونه پستاندار، ۵۶۰ گونه پرنده، ۲۴۲ گونه خزنده و ۲۵ گونه دوزیست، ۷۵ گونه در لیست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در سال ۲۰۲۲ قرار گرفته‌اند. گونه‌ها در این لیست در سه طبقه در وضعیت بحرانی، در خطر انقراض و آسیب‌پذیر قرار دارند.” 

وی با اشاره به تفاوت طبقه‌بندی گونه‌ها در لیست ملی با لیست IUCN گفت:”برخی گونه‌ها ماند خرس سیاه در لیست جهانی در رده آسیب‌پذیر طبقه‌بندی شوند ولی در لیست ملی در طبقه وضعیت بحرانی قرار دارند. نگاه جهانی به گونه‌ها با رویکرد ملی متفاوت است. آسیب‌های درون زیستگاه برای این گونه‌ها بیشتر است. جزییات در دسترس ما درباره جمعیت و زیستگاه آن گونه بیشتر است و برای ما اهمیت مضاعفی دارد بنابراین آن را در طبقه بحرانی قرار می‌دهیم تا برای افزایش حفاظت از آن بتوانیم اعتبار بگیریم.” 

کارشناس دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد:”مبنای عملکرد و دریافت اعتبار فهرست ملی است البته این فهرست و فهرست IUCN نزدیک به هم هستند. ما گونه‌های در وضعیت بحرانی و در خطر انقراض را در یک طبقه قرار داده‌ایم چون اگر بخواهیم بر مبنای طبقه‌بندی IUCN عمل کنیم باید جزییات بیشتری مانند اندازه دقیق گستره جغرافیایی گونه‌ها و میزان دقیق جمعیت آن‌ها را داشته باشیم. ما چنین جزییاتی را برای گونه‌هایمان نداریم بنابراین گونه‌های در وضعیت بحرانی و در خطر انقراض را در یک طبقه و گونه‌های حمایت شده و حفاظت شده را در یک طبقه دیگر قرار داده‌ایم.”

این کارشناس دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست درباره در خطر انقراض‌ترین گونه‌های جانوری ایران گفت:”میش‌مرغ و یوزپلنگ آسیایی به مراتب وضعیت بدتری دارند، به‌گونه‌ای که حدود ۱۹ قطعه میش‌مرغ و ۲۵ فرد یوز در کشور شمارش شده‌اند البته اقداماتی برای افزایش جمعیت این گونه‌ها در حال انجام است.”

وی با اشاره به برخی از اقدامات سازمان محیط زیست برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی اظهارکرد:”تلاش می‌شود زیستگاه یوز در توران و میاندشت و مناطق همجوار آن را امن کنیم. یوز گونه‌ای است که خیلی بین مناطق مختلف در حال مهاجرت است و همین خصلت موجب آسیب دیدن آن می‌شود چون خارج از زیستگاه‌های حفاظت شده امنیتی وجود ندارد و طعمه کافی نیست بنابراین تلاش می‌شود که مناطق همجوار توران و میاندشت و کریدورهایی که بین این مناطق وجود دارد،‌حفاظت شود و با انجام اقداماتی میزان طعمه افزایش یابد.” 

این کارشناس دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه افزایش نیروها برای حفاطت فیزیکی برای حفظ و ارتقای امنیت زیستگاه‌های یوز در دستور کار است، اظهارکرد:”ایمن سازی جاده عباس آباد پیگیری می‌شود. تامین روشنایی جاده در حدی انجام شده است و مجاب شدن وزارت راه برای انجام این کار قدم مثبتی برای حفاظت از یوز است فنس کشی حاشیه جاده عباس‌ابد هم تا حدی انجام شده است ولی اعتباری برای ادامه این کار هنوز تخصیص داده نشده است.”

وی با بیان اینکه سازمان‌های مختلف برای حفاظت از گونه‌ها با سازمان حفاظت محیط زیست همکاری لازم را نمی‌کنند،‌ گفت:”متاسفانه سازمان حفاظت محیط زیست به تنها متولی حفاظت از حیات وحش تبدیل شده است و این تنهایی موجب شده که مدام با ارگان‌های دخیل در زیستگاه‌ها به‌نوعی تعامل کند تا بتواند حق حیات وحش را بگیرد.”

موسوی تاکید کرد:”گونه‌ای مثل یوزپلنگ، میش‌مرغ و هوبره فقط متعلق به سازمان حفاظت محیط زیست نیستند بلکه یک میراث طبیعی و ملی است و همه برای حفاظت از آن باید احساس وظیفه کنند اما متاسفانه این موضوع خیلی کمرنگ است و بیشتر نگاه بخشی دارند و حق حیات وحش در زیستگاه را نادیده می‌گیرند.” 

وی با اشاره به اختلاط ژنی برخی گونه‌ها اظهارکرد:”با جفت‌گیری سگ با گرگ خاکستری، گرگاس متولد می‌شود. این اختلاط موجب از دست رفتن خلوص ژنتیک حیات وحش می‌شود. در حال حاضر گرگ خاکستری اگرچه گونه‌ای حفاظت شده است ولی باید توجه بیشتری به آن بکنیم. گربه اهلی هم در عمق مناطق زیست‌محیطی وجود دارد و با گربه وحشی جفت‌گیری می‌کند و در نتیجه خلوص ژنتیک گربه وحشی را از بین می‌برد. به همین علت کارشناسان و فعالان محیط زیست نسبت به خودداری از غذادهی به گربه‌ها و سگ‌ها توصیه می‌کنند و در درازمدت آسیب‌های وارد شده به حیات وحش بر اثر این اختلاط ژنتیک مشخص می‌شود.”

وی با اشاره به تفاوت طبقه‌بندی گونه‌ها در لیست ملی با لیست IUCN گفت:”برخی گونه‌ها ماند خرس سیاه در لیست جهانی در رده آسیب‌پذیر طبقه‌بندی شوند، ولی در لیست ملی در طبقه وضعیت بحرانی قرار دارند. نگاه جهانی به گونه‌ها با رویکرد ملی متفاوت است. آسیب‌های درون زیستگاه برای این گونه‌ها بیشتر است. جزییات در دسترس ما درباره جمعیت و زیستگاه آن گونه بیشتر است و برای ما اهمیت مضاعفی دارد بنابراین آن را در طبقه بحرانی قرار می‌دهیم تا برای افزایش حفاظت از آن بتوانیم اعتبار بگیریم.” 

در خبری دیگر به نقل از انتخاب، روز جمعه ۲۸ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، محمد درویش، فعال محیط زیست، ساکن تهران ضمن اعتراض نسبت به وضعیت اسفناک بهداشت در شهرداری تهران، درباره افزایش موش در خیابانهای این شهر هشدار داد و شهرداری تهران را یکی از عوامل تشدید آلودگی و بحران زاد و ولد موش‌ها و دیگر حیوانات در سطح شهر تهران ذکر کرد. 

این فعال محیط زیست، درباره افزایش جمعیت موش‌ها در تهران گفت:”کیفیت خدمات شهری به صورت کلی در تهران کاهش پیدا کرده است. وضعیت در جنوب شهر خیلی بدتر از یک دهه پیش است. افزایش جمعیت موش‌ها هم دو دلیل اصلی دارد، اول وجود مراکز جمع‌آوری زباله در سطح معابر عمومی که جای خیلی خوبی برای زاد و ولد موش هاست. دوم اینکه فضا اینقدر برای گربه‌ها فراهم شده که انگیزه‌ای برای شکار موش ندارند. ۷۰ درصد زباله‌تر در تهران وجود دارد و از سوی دیگر شهروندان هم تصور می‌کنند با غذا دادن به گربه‌ها رفتار طبیعی آن‌ها تغییر کند. ریشه تمام این شرایط به مدیریت نادرست پسماند برمی گردد.”

وی همچنین خاطرنشان کرد:”تهران بحران‌های محیط زیستی بسیاری را پشت سر می‌گذارد؛ بخشی از این بحران مربوط به کیفیت خدمات شهری و فقدان پاکیزگی محیط در محلات مختلف است. زمانی تصور می‌شد که توزیع خدمات شهری در پایتخت به شکل طبقاتی صورت می‌گیرد و شمال شهر با جنوب شهر متفاوت است، اما آنچه امروز با آن مواجه هستیم، برخورد نادرست با درختان در تمامی محلات و گسترش موش‌ها در جنوب و شمال تهران است. تداوم این روند می‌تواند به شکل محسوسی جان شهروندان را به خطر اندازد.” 

محمد درویش، درباره بی توجهی به نگهداری اصولی درختان در تهران گفت:”سرانه فضای سبز تهران حدود ۱۶ متر است در حالیکه استاندارد ۲۵ متر است. در نتیجه انتظار این وجود دارد که اندک فضا‌های سبز از جمله بوستان‌ها، با مراقبت جدی‌تری رو به رو شد تا شاهد خشکیدگی و آفات نباشیم. شهرداری باید تلاش جدی‌تری بکند تا سرانه فضای سبز را به ۲۵ متر ارتقاع دهد. این اتفاق در تهران رخ نمی‌دهد. در تهران ۷ هزار نفر در سال تحت تأثیر آلودگی هوا جانشان را از دست می‌دهند. برخی از مقامات در سازمان محیط زیست و نهاد‌های مرتبط هم اعلام کرده‌اند که این رقم خوشبینانه است و رقم اصلی ۹ هزار نفر است. در چنین شهری که رکورددار مرگ در اثر آلودگی هواست، انتظار این است که به از درختان محافظت کنیم نه اینکه با بهانه‌های مختلف آن‌ها را از بین ببریم. کارزار پارک قیطریه و تداوم آن بعد از لجبازی شهرداری تهران که مردم خواهان عزل شهردار شدند و ۲۲۰ هزار نفر آن را امضا کردند، به همین دلیل برگزار شد.”

وی در ادامه در رابطه با فقدان توجه به زباله‌ها در تهران اشاره کرد:”تهران هنوز از یک سیستم بدوی برای جمع‌آوری زباله‌ها استفاده می‌کند. در تمامی محله‌ها سطل‌هایی وجود دارند که مرکز عفونت و شیرآبه و تکثیر موش هستند. در شهر‌های توسعه یافته شاهد چنین سیستمی نیستیم. مدیریت تفکیک زباله به سمتی رفته که شهرداری زباله‌های تفکیک شده را از درب منزل یا برج‌ها تحویل می‌گیرد. فضا‌هایی که می‌تواند باعث بروز بیماری و زاد و ولد موش‌ها و پدیده‌ای به نام زباله گرد شود، نباید وجود داشته باشد. تا زمانیکه سازمان پسماند تهران از روش‌های بدوی استفاده می‌کند و مناطق شهری را به پیمانکار می‌دهد تا زباله‌ها را بردارند وضعیت همین است. هیچ تلاشی برای ایجاد انگیزه در شهروندان جهت تفکیک زباله و ایجاد اپلیکیشن‌های مخصوص وجود ندارد.”

او افزود:”شهرداری تهران یکی از عوامل تشدید آلودگی و بحران زاد و ولد موش‌ها و دیگر حیوانات در سطح شهر تهران است. محل انباشت زباله در کهریزک آنچنان پر شده که به فکر جای دیگری هستند. به جای اینکه زباله‌ها را تفکیک کنند، به فکر ادامه همان روند هستند تا دریاچه شیرابه درست کنند. ده‌ها پرنده از این آب‌های سمی می‌نوشتند و جانشان را از دست می‌دهند. وقتی مدیریت پسماند در تهران به این شیوه باشد، چه انتظاری داریم داریم از مناطق دورتر از مرکز.” 

در خبری دیگر به نقل از رُکنا، عصر پنجشنبه ۲۷ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، 

استاندار آذربایجان شرقی، ضمن اعلام این خبر در تشریح آن افزود:”عصر روز گذشته بر اثر نشست زمین، خسارت به منازل مسکونی، مشکلات اجتماعی و زیست محیطی برای اهالی منطقه ولیعصر تبریز ایجاد کرده است.”

رحیمی، همچنین افزود:”این منطقه در تحویل مسکن و شهرسازی است و هنوز به شهرداری تحویل داده نشده است، با رایزنی‌های صورت گرفته توسط مدیریت بحران استانداری قرار است، مسئولیت این منطقه در اسرع وقت تعیین تکلیف شود.” 

فرونشست زمین ـ اصطلاحی عمومی است که اشاره به حرکت عمودی و رو به سمت پایین سطح زمین دارد و می‌تواند توسط فرایندهای طبیعی، فعالیت‌های انسانی یا هردوی آنها رخ دهد. وجه تمایز فرونشست زمین با حرکت‌های توده‌ای در این است که در فرونشست زمین حرکت افقی کمی یا هیچ حرکت افقی در سطح زمین رخ نمی‌دهد. 

در حالی گسترش فرونشست در ایران از سوی مسیولان مربطه پر اهمیت جلوه داده نشده که پیشتر هم در تاریخ روز ۵ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، محمد جوان‌بخت، معاون وزیر نیرو در امور آب با بیان اینکه حدود ۳۵۹ دشت کشور دچار فرونشست است، هشدار شد:”۲۸درصد چاه‌های کشاورزی معادل ۱۱۷هزار حلقه چاه در دشت‌های با نرخ فرونشست بیش از ۱۰ سانتی‌متر حفر شده است.” 

همچنین، در تاریخ ۲۲ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، علی جاویدانه، رئیس سازمان نقشه‌ برداری کشور، ضمن هشدار نسبت به گسترش پدیده فرونشست زمین در شهرهای ایران، از حرکت فرونشستهای به سمت تاسیسات زیرساختی و مناطق شهری سخن گفت. 

در هدف پانزدهم از سند ۲۰۳۰ یونسکو که پس از تصویب در سال ۲۰۱۶ برای اجرای مفاد و اهداف در اختیار کشورها قرار گرفت بر حق افراد در برخورداری از محیط زیست و همچنین حفاظت از منابع طبیعی تاکید شده است اما در ایران اجرای اهداف این سند در پی مخالفت آیت الله خامنه ای با آن بطور کامل از دستور کار دولت و مجلس خارج شد و مسیولان حکومتی در ایران، مفاد سند ۲۰۳۰ یونسکو را «ترویج سبک زندگی غربی» می دانند. 

Please follow and like us: