تبدیل مزار اعدام شدگان دهه ۶۰ خورشیدی در قطعه ۴۲ بهشت زهرا به پارکینگ عمومی

حقوق بشر در ایران ـ امروز چهارشنبه ۲۹مرداد ماه ۱۴۰۴، قطعه ۴۲ بهشت زهرا در تهران، به پارکینگ عمومی تبدیل شد. 

به گزارش حقوق بشر در ایران به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، روز سه شنبه ۲۸ مرداد ماه ۱۴۰۴، داوود گودرزی ـ معاون شهرداری تهران، از تبدیل مزار اعدام شدگان دهه ۶۰ خورشیدی واقع در قطعه ۴۲ بهشت زهرای تهران به پارکینگ عمومی خبر داد. اعدام‌شدگان دهه ۶۰ در ایران، یکی از تلخ‌ترین و بحث‌برانگیزترین فصول تاریخ معاصر ایران است. این اعدامها که پس از انقلاب ۱۳۵۷ تا پایان دهه ۶۰، شامل موج‌های گسترده‌ای از سرکوب، بازداشت، شکنجه و اعدام زندانیان سیاسی است اوج آن در تابستان ۱۳۶۷ اتفاق افتاد. این موضوع از منظر تاریخی، حقوق بشری و سیاسی بسیار مهم است و از سوی دیگر، موضوع این اعدام ها، در شرایطی که در حال تحمل حکم محکومیت خود بودند، در پی انتشار نوار صوتی جلسه آیت الله منتظری، در سال ۱۳۹۵، منتشر و وی با چهار عضو هیئتی که به هیئت مرگ معروف هستند و علیرغم عدم تمایل مسئولان فعلی و سابق در جمهوری اسلامی به یکی از مباحث مطرح در جامعه و سرانجام رقابت های سیاسی تبدیل شده است.

معاون شهرداری تهران، در تشریح این خبر اعلام کرد:”قطعه ۴۱ همین‌ طوری مانده بود و ما نیاز به پارکینگ داشتیم، از مسئولان مجوز گرفتیم و آن را تبدیل به پارکینگ کردیم.” 

در ادامه این گزارش، صحبتهای داوود گودرزی برای مستند بودن این گزارش، می آید. 

بستر تاریخی دهه ۶۰ خورشیدی در ایران

پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، حکومت اسلامی ایران در تلاش برای تثبیت قدرت خود، گروه‌های مختلف سیاسی و مذهبی را که در انقلاب نقش داشتند، به تدریج سرکوب کرد.

گروه‌هایی مانند؛ سازمان مجاهدین خلق ایران، سازمان چریک‌های فدایی خلق، حزب توده، کومله و دمکرات کردستان و گروه‌های مذهبی مخالف جمهوری اسلامی را شامل شده و تا سال ۱۳۶۰، فضای سیاسی به‌تدریج بسته شد و سرکوب‌ها شدت گرفت.

موج‌های اعدام در دهه ۶۰ خورشیدی در ایران

سال‌های ۱۳۶۰–۱۳۶۳:

پس از آغاز جنگ ایران و عراق و قیام مسلحانه سازمان مجاهدین خلق در ۳۰ خرداد ۱۳۶۰، هزاران نفر از اعضا و هواداران این گروه دستگیر و اعدام شدند.

تخمین‌ها نشان می‌دهد هزاران نفر تنها در سال‌های ۱۳۶۰ و ۱۳۶۱ خورشیدی در ایران، اعدام شدند.

بسیاری از متهمان، نوجوان یا دارای فعالیت‌های صرفاً تبلیغی و سیاسی بودند و در مراحل دادرسی از حقوق اولیه خود برای دسترسی به وکیل محروم شده و برخی دیگر هم در حال تحمل دوران حبس های خود بودند و از قبل احکام قطعی داشتند اما بطور ناگهانی توسط حکومت جمهوری اسلامی، اعدام شدند. 

۱۳۶۲–۱۳۶۶

سرکوب در این دوره هم ادامه داشت، ولی روند اعدام‌ها نسبتاً کندتر شد، بیشتر زندانیان به احکام بلندمدت محکوم شدند.

شکنجه‌های گسترده، اعتراف‌ گیری اجباری، و فشار برای توبه‌نامه‌نویسی رایج بود. 

اعدام‌های دسته‌جمعی تابستان ۱۳۶۷

مقدمه

در جریان جنگ ۸ ساله ایران و عراق، پس از عملیات موسوم به «فروغ جاویدان» که توسط سازمان مجاهدین خلق در تیر ۱۳۶۷، برگزار و با حمایت عراق انجام شد، روح الله خمینی ـ رهبر وقت ایران، حکمی سری صادر کرد که براساس آن باید همه زندانیان سیاسی «سر موضع» (یعنی کسانی که توبه نکرده یا هنوز به گروه‌های مخالف وفادار بودند)، اعدام شوند.

محاکمه‌های چند دقیقه‌ای

کمیته‌ای شامل:حسینعلی نیری (قاضی شرع)، ابراهیم رئیسی (نماینده دادستان)، مرتضی اشراقی و مصطفی پورمحمدی تشکیل شد تا زندانیان را یکی‌ یکی «بازجویی» کند.

سؤال‌هایی مانند «آیا هنوز به گروه خود وفاداری؟»، «نماز می‌خوانی؟» و… مبنای صدور حکم اعدام بودند.

ابعاد

بین ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر (بر اساس گزارشهای متتشر شده توسط سازمانهای بین المللی مدافع حقوق بشر از قبیل سازمان عفو بین الملل، در فاصله زمانی تیر تا شهریور ۱۳۶۷، در شهرهای مختلف ایران، اعدام شدند و اجساد بسیاری در گورهای جمعی مانند خاوران (تهران) دفن شد.

نمونه‌هایی از اعدام‌شدگان

نام وابستگی توضیح

لاله و لیلا زرافشان مجاهدین خلق نوجوانان هوادار، اعدام در ۱۳۶۷

محمدجعفر پوینده چپ از قربانیان سرکوب فرهنگی. 

محمد مختاری چپ از نویسندگان منتقد، بعدها در قتل‌های زنجیره‌ای کشته شد. 

حسین جوادی فداییان از فعالان چپ اعدام شد. 

ناصر زرافشان، وکیل خانواده‌های اعدام‌شدگان خودش بعدها بازداشت و زندانی شد. 

شهادت‌ها و دادگاه‌ها

دادگاه حمید نوری در سوئد (۲۰۲۱–۲۰۲۲) که از اعضای سابق دستگاه قضایی جمهوری اسلامی بود، به دلیل نقش در اعدام‌های ۶۷ به حبس ابد محکوم شد.

شاهدانی در این دادگاه از جزئیات بازجویی‌ها، سلول‌ها، و روند اعدام‌ها پرده برداشتند.

وضعیت فعلی و سکوت رسمی

جمهوری اسلامی هیچ‌گاه به‌طور رسمی مسئولیت اعدام‌های ۶۷ را نپذیرفته است.

مسئولان اصلی آن دوره (مانند ابراهیم رئیسی، مصطفی پورمحمدی) بعدها به مقام‌های بالای حکومتی رسیدند.

خانواده‌های قربانیان همچنان تحت فشار هستند، از جمله خانواده‌های «مادران خاوران» که حتی اجازه برگزاری مراسم یادبود ندارند.

جمع‌بندی

اعدام‌های دهه ۶۰، به‌ویژه فاجعه تابستان ۱۳۶۷، یک جنایت علیه بشریت محسوب می‌شود از دید نهادهای بین‌المللی. این سرکوب‌ها نه فقط پاکسازی فیزیکی مخالفان، بلکه تلاش برای نابود کردن حافظه تاریخی مقاومت و مخالفت سیاسی در ایران بود. 

پیشتر هم در تیر ماه ۱۳۹۶، محمدجعفر منتظری، دادستان کل ایران، درنشست خبری خود خطاب به منتقدان قوه قضائیه، اعدام‌های گروهی زندانیان سیاسی و عقیدتی دهه ۶۰ را «برخورد قاطعانه قوه‌ قضاییه» خوانده بود. 

Please follow and like us: