سازمان عفو بین الملل؛ مرگ سحر خدایاری، نشانی از بی‌اعتنایی به حقوق زنان در ایران

حقوق بشر در ایران – روز جاری, سازمان عفو بین الملل, با صدور اطلاعیه ای نسبت به احضار و صدور محکومیت حبس تعزیری برای سحر خدایاری, به جرم تلاش برای ورود به استادیوم ورزشی که در نهایت منجر به خودسوزی و فوت وی شد واکنش نشان داد. 

به گزارش حقوق بشر در ایران, امروز چهارشنبه ۲۰ شهریور ماه ۱۳۹۸, در پی خودسوزی و فوت سحر خدایاری, شهروند ساکن تهران که بعد از اطلاع یافتن وی از صدور حکم حبس تعزیری از بابت اتهام “تلاش وی برای ورود به استادیوم برای تماشای مسابقه فوتبال” اقدام به خودسوزی کرد و در نهایت در تاریخ ۱۸ شهریورماه ۱۳۹۸, در بیمارستان جان خود را از دست داد سازمان عفو بین الملل, با صدور اطلاعیه ای مطبوعاتی نسبت به این فاجعه واکنش نشان داد.  مرگ هولناک سحر خدایاری واکنشهایی را حتی در سطح بین المللی در میان باشگاههای معتبر جهانی از قبیل باشگاه آس رم ایتالیا در پی داشت. 

در بخشی از این اطلاعیه بنقل از فیلیپ لوتر, مدیر بخش پژوهش‌ها و امور حقوقی خاورمیانه و شمال آفریقا در سازمان عفو بین‌المل آمده است: اتفاقی که برای سحر خدایاری افتاده اتفاق دل‌خراشی است و اثرات بی‌اعتنایی شدید و هولناک مقام‌ها و مسئولان ایرانی به حقوق زنان در این کشور را آشکار می‌کند. تنها “جرم” او زن بودن در کشوری بود که زنان در آن‌جا مورد تبعیض قرار می‌گیرند، تبعیضی که در قوانین نهادینه شده و به هراس‌انگیزترین شیوه‌های قابل تصور در تمام عرصه‌های زندگی زنان و حتی در عرصه‌ی ورزشی متبلور می‌شود.

متن کامل اطلاعیه مطبوعاتی سازمان عفو بین الملل در ادامه می آید؛ 

بنا به گزارش‌های دریافتی، دختری که به دنبال احضار شدن به دادگاه و متهم شدن به جرم ورود به استادیوم فوتبال در تهران اقدام به خودسوزی کرده بود، بر اثر جراحات ناشی از این واقعه در بیمارستان جان باخته است.
 فیلیپ لوتر، مدیر بخش پژوهش‌ها و امور حقوقی خاورمیانه و شمال آفریقا در سازمان «عفو بین‌المل»، در واکنش به این خبر می‌گوید: «اتفاقی که برای سحر خدایاری افتاده اتفاق دل‌خراشی است و اثرات بی‌اعتنایی شدید و هولناک مقام‌ها و مسئولان ایرانی به حقوق زنان در این کشور را آشکار می‌کند. تنها “جرم” او زن بودن در کشوری بود که زنان در آن‌جا مورد تبعیض قرار می‌گیرند، تبعیضی که در قوانین نهادینه شده و به هراس‌انگیزترین شیوه‌های قابل تصور در تمام عرصه‌های زندگی زنان و حتی در عرصه‌ی ورزشی متبلور می‌شود.»
 فیلیپ لوتر در ادامه می‌گوید: «تا آن‌جا که ما اطلاع داریم، ایران تنها کشور در دنیا است که مانع ورود زنان به استادیوم‌های فوتبال می‌شود و آنان را در صورت ورود مجازات می‌کند. این ممنوعیت تبعیض‌آمیز باید بی‌درنگ لغو شود و جامعه‌ی جهانی، از جمله تشکیلات بین‌المللی فوتبال، فیفا، و کنفدراسیون فوتبال آسیا، باید با اقدامات فوری به این ممنوعیت خاتمه دهند و کسب اطمینان کنند که زنان، بدون قرار گرفتن در معرض تبعیض یا خطر آزار و محاکمه و مجازات، از اجازه‌ی ورود به تمام استادیوم‌های ورزشی برخوردار می‌شوند.»
 به گفته‌ی او «مقام‌ها و مسئولان ایرانی در موارد اندکی به تعداد محدودی از زنان اجازه‌ی ورود به استادیوم‌های فوتبال را داده‌اند، اما چنین اقداماتی فقط در حد برنامه‌های تبلیغاتی بوده و به اتخاذ تدابیر مؤثر در راستای لغو کلی ممنوعیت ورود زنان منجر نشده است.
سلزمان عفو بین‌الملل بر این باور است که سحر خدایاری جان خود را به دلیل همین ممنوعیت ظالمانه و آسیب‌های روانیِ بعد از دستگیری، حبس، و دادگاهی شدن به دلیل تلاش برای گذشتن از سد این ممنوعیت از دست داده است. مرگ او نباید بی‌ثمر بماند. جان باختن او باید انگیزه‌ای برای ایجاد تغییر و تحول در کشور و در نتیجه جلوگیری از تکرار چنین فجایعی در آینده شود.»

پیشینه

در اسفند ۱۳۹۷، سحر خدایاری، ۲۹ ساله، با سرپیچی از ممنوعیت ورود زنان به استادیوم‌های فوتبال در ایران، با پوشیدن لباس مردانه تلاش کرده بود وارد ورزشگاه آزادی تهران شود و بازی تیم محبوب خود، استقلال ایران و العین امارات را که در قالب رقابت‌های قهرمانی باشگاه‌های آسیا برگزار می‌شد تماشا کند. اما مأموران انتظامات استادیوم که متوجه زن بودن او شده بودند، مانع ورود او به ورزشگاه شدند. سحر خدایاری متعاقباً به زندان شهر ری منتقل شده و دو روز بعد به قید وثیقه آزاد شد؛ این زندان که قبلا مرغداری بوده، در حال حاضر محل نگهداری چند صد زنی است که به ارتکاب جرایم سنگین متهم و محکوم شده‌اند و شرایطی غیربهداشتی و جمعیتی بیش از حد ظرفیت دارد.

«عفو بین‌الملل» مطلع شده است که سحر خدایاری ۱۱ شهریور ماه ۱۳۹۸,  به دادگاه انقلاب تهران احضار شده بود تا به خاطر تلاش برای ورود به استادیوم فوتبال آزادی تفهیم اتهام شود. اتهامات او شامل «جریحه‌دار کردن عفت عمومی … به دلیل کشف حجاب» و «توهین به مامورین» بود. اما جلسه‌ی دادگاه به تعویق افتاد، و سحر خدایاری بعد از ترک ساختمان، با ریختن بنزین روی خود در مقابل دادگاه انقلاب اقدام به خودسوزی کرد. به گفته‌ی مسئولان بیمارستان، او دچار ۹۰ درصد سوختگی شده بود و ۱۸ شهریور درگذشت.

ماجرای درگذشت او مورد توجه گسترده در ایران قرار گرفت، و بسیاری از چهره‌های سیاسی، افراد سرشناس، و بازیکنان فوتبال به انتقاد از ممنوعیت ورود زنان به استادیوم‌های فوتبال پرداختند.

سازمان عفو بین الملل,  مکرراً در خصوص قوانین حجاب اجباری در ایران ابراز نگرانی کرده است؛ دهه‌ها است که این قوانین موجب نقض حقوق زنان (از جمله حق آنان برای مصونیت از تبعیض، حق برخورداری از آزادی عقاید و آزادی ادیان و آزادی بیان، و حق مصونیت از بازداشت و حبس خودسرانه، شکنجه، و سایر برخوردها یا مجازات‌های بی‌رحمانه، غیرانسانی و ترذیلی) شده‌اند”.

سحر خدایاری شناخته شده به دختر آبی، در اسفندماه سال گذشته به هنگام ورود به ورزشگاه آزادی برای تماشای دیدار تیم های استقلال ایران و العین امارات بازداشت و به زندان قرچک منتقل شده بود. وی روز دوشنبه ۱۱ شهریورماه جهت پیگیری پرونده اش به دادسرای تهران مراجعه کرده بود و پس از اطلاع یافتن از محکومیتش به ۶ ماه حبس در مقابل دادسرا اقدام به خودسوزی کرد. دختر آبی در تاریخ ۱۸ شهریورماه بر اثر پیامدهای ناشی از سوختگی در بیمارستان فوت کرد.
مرگ دختر آبی با واکنش های گسترده ای از سوی فوتبالیست‌ها، هنرمندان، سیاستمدارها و سازمان های حقوق بشری در داخل و خارج از کشور مواجه شد. از این میان می‌توان به واکنش فدراسیون بین المللی فوتبال، سازمان عفو بین الملل، باشگاه آ.اس.رم، بازیکنان تیم ملی زنان سوئد، فرهاد مجیدی، علی کریمی، علی دایی، جعفر پناهی و معصومه ابتکار اشاره کرد.

گفتنی است زنان ایرانی اجازه ورود به ورزشگاه‌ها برای تماشای تمرین و بازی های فوتبال مردان را ندارند.

جیانی اینفانتینو، رئیس فیفا پیشتر طی نامه‌ای به مهدی تاج، رئیس فدارسیون فوتبال ایران ضمن ابراز تاسف در خصوص اجرایی نشدن تعهدات حسن روحانی مبنی بر حضور زنان در ورزشگاه‌ها، از وی درخواست کرده بود که تا قبل از ۱۵ ژوئیه ٢٠١٩ مقدمات لازم برای حضور زنان ایرانی و خارجی برای تماشای بازی های فوتبال در ایران فراهم شود. این ضرب‌الاجل به پایان رسیده است و در صورت عدم برداشتن ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاه‌ها ممکن است هر برخوردی با فوتبال ایران صورت بگیرد.