دشت نیشابور و وجود شکاف عمیق با طول ۸۰ کیلومتر در پی برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی

حقوق بشر در ایران – امروز یکشنبه ۸ تیر ماه ۱۳۹۹, در پی وسعت خشکسالی و تخلیه شدن سفرها های آب زیر زمینی و برداشتهای بی رویه از آبهای زیر زمینی در منطقه دشت نیشابور شکاف عمیقی با طول شکاف ۸۰ کیلومتری ایجاد شده و که این شکاف در حال گسترش به سمت مسیر راه آهن هست و تا به امروز مسیر انتقال نفت و گاز به این شهرستان را قطع کرده است. 

به گزارش حقوق بشر در ایران بنقل از ایسنا, روز شنبه ۷ تیر ماه ۱۳۹۹, سعید خجسته پور, مدیر منابع آب شهرستان نیشابور از وجود یک شکاف عمیق با طول ۸۰ کیلومتر در دشت این شهرستان خبر داد و دلیل آن را برداشتهای بی رویه از آبهای زیر زمینی طی ۳۰ سال اخیر از سفره های آب زیر زمین عنوان کرد و تائید که این شکاف‌ها خطوط زیربنایی نفت و گاز را نیز قطع کرده و در برخی قسمت‌ها نزدیک به ریل راه‌آهن نیشابور شده و از سوی دیگر از نشست ۱۲ تا ۱۵ سانتی متزی این شدت سخن گفت و از تداوم مشکل دسترسی برخی مناطق در نیشابور از دسترسی به آب شرب خبر داد. 

مدیر منابع آب شهرستان نیشابور در تشریح این بحران زیست محیطی گفت: “در بین ۳۷ دشت استان، دشت نیشابور بیشترین کسری مخزن را دارد و علائم آن در  افت سطح آب چاه‌ها، ایجاد شکاف و نشست دشت، شور شدن آب و کاهش ظرفیت آبگیری آبخوان از آثار شوم برداشت بی‌رویه آب در دشت نیشابور نمایان شده است”. 

این مقام مسئول در محیط زیست شهرستان نیشابور در ادامه افزود: “شور شدن آب‌ها نه‌ تنها در محدوده قسمت‌های مرکزی نسبت به دهه قبل افزایش چشمگیری داشته بلکه شاهد افت زمین و ایجاد شکاف‌هایی با بیش از ۸۰ کیلومتر و عمق ۵۰ متر در دشت نیشابور هستیم”. 

مدیر امور منابع آب نیشابور تصریح کرد: ” کل دشت نیشابور تاکنون ۱۲ تا ۱۵ سانتیمتر نشست کرده که در قسمت‌های مختلف این میزان متفاوت بوده و گاه شدیدتر می‌شود. همچنین به دلیل فشرده شدن دشت، کاهش ظرفیت آبگیری آبخوان نیز اتفاق افتاده است”.

وی اظهار کرد: “زمانی که سفره آب زیرزمینی فشرده شد و ذرات سازنده خاک به هم نزدیک و فضا از بین رفت، ظرفیت آبگیری از دست می‌رود. این موضوع موجب شده حتی اگر وارد دوره ترسالی شویم و افزایش بارش‌ها پیش آید، به علت فشردگی که اتفاق افتاده، سفره آب زیرزمینی باز هم ظرفیت آبگیری نداشته و تمام بارش‌ها تبدیل به روان آب و سیلاب شده و در نهایت از دشت خارج شود و ذخیره‌سازی لازم را نداشته باشد”.

خجسته‎پور در ادامه افزود: “اغلب شکستگی‌ها و شکاف‌ها در مناطقی رخ می‌دهد که بافت خاک دانه ریزتر است؛ به دلیل نشست زمین و افت سفره زیرزمینی ناشی از برداشت‌های بی‌رویه، خاک در قسمت پایینی نشست می‌کند و قسمت بالا دست که دانه ریزتر است، نمی‌تواند خود را تطبیق بدهد؛ به همین دلیل به‌ صورت شکستگی و شکاف ناگهانی خود را نشان می‌دهد”.

مدیر منابع آب شهرستان نیشابور اضافه کرد: “در سال ۱۳۹۸,  شکاف‌ها یک جاده روستایی را در شهرستان فیروزه قطع کرد و این موضوع منجر شد سیلاب‌ها تغییر مسیر داده و مشکلاتی را در این منطقه ایجاد کند و با توجه به بارندگی‌های ۲ سال گذشته سد « بار » که تنها سد مخزن ذخیره‌ای دشت نیشابور است، آبگیری های بسیار خوبی داشته باشد. سال گذشته ۱۵.۶ میلیون متر مکعب و سال جاری ۲۱.۵ میلیون متر مکعب ذخیره‌سازی آب در سد بار صورت گرفت. با توجه به اینکه حجم مخزن سد در حدود ۲۳.۵ میلیون متر مکعب است، اگر بارندگی‌ها ادامه داشت، امسال شاهد سرریز شدن سد بودیم”.

سعید خجسته پور بعنوان یک کارشناس علاوه بر برداشتهای بی رویه از آبهای زیرزمینی دلیل دیگر بروز این مشکل را نبود اعتبارات مالی در پروژه آب‌رسانی به شهر نیشابور عنوان کرد و افزود: “این پروژه به‌ زمان بیشتری نیاز دارد. اگر این ۲ پروژه تکمیل شود، با حدود ۷ میلیون متر مکعب از محل سد « بار » تامین آب شرب با کیفیت برای ۲ شهر نیشابور و فیروزه امکان‌پذیر می‌شود و خواهیم توانست کمبود آب شرب ۲ شهرستان را برطرف کنیم”.

در هدف ۱۵ از سند ۲۰۳۰ یونسکو که پس از تصویب در سال ۲۰۱۶ برای اجرای مفاد و اهداف در اختیار کشورها قرار گرفت به صراحت بر حق افراد در برخورداری از محیط زیست و همچنین حفاظت از منابع طبیعی تاکید کرده است. متن هدف ۱۵ از سند ۲۰۳۰ عبارت است از: “حفاظت، بازیابی و ترویج استفاده پایدار از اکوسیستم های زمینی، مدیریت پایدار جنگل ها، مبارزه با بیابان زایی، متوقف و معکوس نمودن فرسایش زمین و توقف از بین بردن تنوع زیستی”. این هدف مشتمل بر حفاظت، احیاء و استفاده پایدار از جنگل ها، تالاب ها، کوه ها و نواحی خشک, توقف جنگل زدایی, مبارزه با بیابان زایی, کاهش تخریب زیستگاه های طبیعی و جلوگیری از انقراض گونه های در معرض خطر, اشتراک گذاری منصفانه مزایای ناشی از استفاده از  منابع ژنتیک در راستای توافقات بین المللی, پیشگیری از پدیدار شدن گونه های مهاجم و بیگانه در زیست بوم های خشکی و آبی, مبارزه با صید غیرقانونی و قاچاق گونه های حفاظت شده است.