ضیا نبوی، زندانی سیاسی به مرخصی اعزام شد

حقوق بشر در ایران ـ امروز چهارشنبه ۲۱ خردادماه ۱۴۰۴، ضیا نبوی، زندانی سیاسی به مدت ۷ روز به مرخصی اعزام شد. 

به گزارش حقوق بشر در ایران، امروز چهارشنبه ۲۱ خرداد ماه ۱۴۰۴، ضیا نبوی، فعال دانشجویی ـ سیاسی و زندانی سیاسی محبوس در زندان اوین، برای ندت ۱ هفته به مرخصی اعزام شد. 

حنانه نبوی، خواهر این زندانی سیاسی با اعلام این خبر در صفحه شخصی خود تشریح کرد:”ضیاء، امروز، برای شرکت در دومین جلسه مصاحبه آزمون دکترا به مرخصی اعزام شد. با مرخصی ضیاء برای شرکت در باقی جلساتِ مصاحبه‌ها و به مدت ۱ هفته موافقت شد و او روز شنبه هم برای شرکت در اولین مصاحبه به مرخصی آمده بود و روز بعد از آن به زندان برگشته‌ بود.” 

دانشجوی رتبه دو؛ زندانی با حق تحصیل محدود

ضیا نبوی، نامی آشنا در کارزار آزادی تحصیل، بار دیگر قربانی ساختاری شد که در آن “حق آموزش” به ابزاری برای فشار امنیتی بدل گشته است. او که پس از قبولی در کنکور دکتری با رتبه درخشان دوم، مستحق حضور در حداقل شش مصاحبه علمی بوده، تنها اجازه یافته بود در ۳ مورد شرکت کند؛ آن هم صرفاً با مرخصی‌های ۲۴ ساعته و بدون امکان فعالیت علمی و آمادگی پژوهشی لازم است.

حق تحصیل، حقی بنیادین؛ نه امتیازی وابسته به رأی امنیتی

بر اساس ماده ۱۰۲ آئین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور، زندانیان با رعایت مقررات می‌توانند به تحصیل ادامه دهند. همچنین ماده ۱۱۳ این آیین‌نامه تصریح می‌کند: «چنانچه محکوم‌علیه در آزمون ورودی دانشگاه پذیرفته شود، تسهیلات لازم جهت ادامه تحصیل وی فراهم خواهد شد.»

این در حالی است که در پرونده ضیا نبوی، به وضوح این مواد قانونی نادیده گرفته شده‌اند. در واقع، اعمال تبعیض بر مبنای گرایش سیاسی و سابقه فعالیت مدنی، در تعارض کامل با روح قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. اصل ۳۰ قانون اساسی نیز به‌صراحت دولت را موظف به تأمین وسایل آموزش عالی برای همه‌ می‌داند.

نقض حقوق بشر از منظر بین‌المللی

محروم‌سازی ضیا نبوی از دسترسی کامل به فرآیند پذیرش دکتری، از نگاه حقوق بین‌الملل نیز قابل تحلیل است. میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (ICCPR) که ایران یکی از امضاکنندگان آن است، در ماده ۲۶ بر برابری در مقابل قانون تأکید دارد و در ماده ۱۳ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز حق آموزش به عنوان حقی همگانی تصریح شده است.

در گزارش ویژه‌ی سالانه‌ی کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل در خصوص ایران (۲۰۲۴)، از “محرومیت آموزشی زندانیان سیاسی” به عنوان یکی از نمونه‌های بارز فشار سیستماتیک بر مخالفان سیاسی یاد شده است. اقداماتی مانند عدم اعطای مرخصی به ضیا نبوی، در این گزارش به‌صراحت مصداق “مجازات مضاعف” عنوان شده‌اند.

تحصیل؛ میدان جنگ نرم در برابر دگراندیشی

در دهه‌های گذشته، دانشگاه‌های ایران به یکی از مهم‌ترین میادین سرکوب سیاسی بدل شده‌اند. بازداشت‌های گسترده دانشجویان، ستاره‌دار شدن، محرومیت از ادامه تحصیل و در نهایت، ممانعت از دسترسی به فرصت‌های علمی برای زندانیان سیاسی، همگی در راستای پروژه‌ای بلندمدت برای “پاک‌سازی نرم” نهاد علمی از دگراندیشی تلقی می‌شود.

ضیا نبوی، که پیش‌تر نیز به دلیل فعالیت‌های دانشجویی‌اش در دهه ۸۰ شمسی سال‌ها زندانی شده بود، یکی از نمادهای این مبارزه نابرابر است. نظام آموزشی، به‌جای فراهم آوردن بستر برابر برای علم‌آموزی، به ابزار سرکوب بدل شده و اینک، حتی مسیر مصاحبه‌های علمی نیز به مصاف با نهادهای امنیتی بدل شده است.

از عدالت آموزشی تا شکنجه روانی

محروم‌سازی فردی که توانسته در میان هزاران داوطلب، رتبه دوم آزمون دکتری را کسب کند، تنها محرومیت از یک فرصت تحصیلی نیست؛ این محرومیت، در بُعد فردی مصداق شکنجه روانی است و در بُعد ساختاری، نشان‌دهنده سیاست‌گذاری عامدانه برای محروم‌سازی زندانیان سیاسی از ارتقاء جایگاه اجتماعی و علمی است.

این رفتار به تعبیری دیگر، به «مجازات فراتر از محکومیت» بدل می‌شود؛ در حالی‌ که اصل شخصی بودن مجازات‌ها یکی از پایه‌های حقوق کیفری است. نظام قضایی جمهوری اسلامی، با این گونه اقدامات، بی‌اعتنایی آشکار خود را نسبت به همین اصول بدیهی حقوق کیفری داخلی نیز به نمایش می‌گذارد.

ضیا نبوی یک نمونه است؛ مسئله ساختار است، نه استثنا

پرونده قضایی ضیا نبوی نه اولین نمونه از نقض حق تحصیل برای زندانیان سیاسی است، و نه به احتمال زیاد، آخرین آن خواهد بود. تا زمانی که ساختارهای امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی به طور سیستماتیک و خارج از شفافیت و پاسخگویی، بر حیات علمی، شخصی و مدنی زندانیان تسلط دارند، نمی‌توان از اصلاح سخن گفت.

از منظر حقوق داخلی، رویکرد نهادهای مسئول برخلاف نص صریح قوانین است؛ از دید حقوق بین‌الملل، مصداق تبعیض ساختاری است؛ و از حیث انسانی، رفتار با ضیا نبوی، به سادگی نشانه‌ای است از ادامه سیاست‌هایی که دانشگاه را به زندان، و زندان را به میدان کنترل هویت فردی بدل می‌کنند.

پیشنهاد نهایی به نهادهای داخلی و بین‌المللی:

• قوه قضائیه جمهوری اسلامی باید به اجرای بی‌تنازل ماده ۱۱۳ آیین‌نامه زندان‌ها پایبند بماند.
• کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری باید پرونده زندانیانی چون ضیا نبوی را در اولویت بررسی قرار دهند.
• جامعه مدنی باید با برجسته‌سازی این محرومیت‌ها، از دانشگاه در برابر امنیتی‌سازی دفاع کند؛ چرا که در نهایت، سرکوب علم و آزادی، سرکوب آینده‌ای است که باید برای همه ساخته شود. 

لازم به ذکر است، ضیا نبوی در پرونده که پس از افشاگری، در خصوص «عدم رعایت بهداشت و وجود ساس در زندان اوین» بصورت نامه ای سرگشاده در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، در فضای مجازی، منتشر شده بود با تشکیل پرونده قضایی جدید مواجه و مسئولان زندان اوین، ابتدا در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳، ضیا نبوی را به بند قرنطینه و سپس به سلول انفرادی، منتقل و پس از مدتی به بند عمومی بازگرداندند اما از حق تماس و ملاقات محروم شده بود. 

با آغاز مراحل بازپرسی، ضیا نبوی، توسط بازپرس شعبه ۷ دادسرای ناحیه ۳۳ تهران، از بابت اتهام «نشر اکاذیب در فضای مجازی» تفهیم اتهام و پس از صدور قرار جلب به دادرسی پرونده وی به شعبه ۱۲۰۷ دادگاه کیفری ۲ تهران، ارجاع و چندی بعد، ضیا نبوی، برای حضور در این جلسه دادرسی به شعبه ۱۲۰۷ دادگاه کیفری ۲ تهران، احضار و در تاریخ ۷ شهریور ماه ۱۴۰۳، از طریق ویدئو کنفرانس، توسط قاضی شعبه ۱۲۰۷ دادگاه کیفری۲ استان تهران، محاکمه و در آذر ماه ۱۴۰۳، از اتهامات منتسبه تبرئه و قرار منع تعقیب وی در خضوص آن پرونده صادر شده بود. 

 ضیا نبوی، در تاریخ ۱۹ تیر ماه ۱۴۰۲، از بابت اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام» توسط ایمان افشاری، قاضی شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران، محاکمه و در تاریخ ۱۷ مرداد ماه ۱۴۰۲، به تحمل ۱ سال حبس تعزیری محکوم و در پی اعتراض و ارجاع پرونده اش به شعبه ۳۶دادگاه تجدیدنظر استان تهران، احکام صادره بدوی بدون تشکیل جلسه دادرسی عینا تائید و در تاریخ ۱۸ فروردین ماه ۱۴۰۳، پس از احضار به شعبه ۱ اجرای احکام دادسرای ناحیه ۳۳ تهران، بازداشت و برای سپری کردن دوران حبس به زندان اوین منتقل شد. 

ضیا نبوی، اواخر فروردین ماه ۱۴۰۲، با دریافت ابلاغیه های کتبی جهت تفهیم اتهام و ارائه دفاعیات خود به این جلسه بازپرسی احضار و در تاریخ ۴ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲، پس از حضور در شعبه ۲ بازپرسی دادسرای ناحیه ۳۳ تهران واقع در زندان اوین، از بابت اتهام (فعالیت تبلیغی علیه نظام) تفهیم اتهام شدند اما هستی امیری، برای دومین مرحله هم در تاریخ ۷ خرداد ماه ۱۴۰۲، به شعبه ۲ بازپرسی در دادسرای ناحیه ۳۳ تهران، احضار شده بود. 

وی، پیش از این و در تاریخ ۶ اسفند ماه ۱۳۹۸، پس از یورش ماموران امنیتی به منزل شخصی وی در تهران و تفتیش و توقیف برخی لوازم شخصی از قبیل گوشی هوشمند تلفن همراه و لپ تاپ، بازداشت و به بند ۲۰۹ وزارت اطلاعات واقع در زندان اوین، منتقل و در تاریخ ۱۲ اسفند ماه ۱۳۹۸، پس از طی مراحل بازجوئی و تفهیم اتهام با تودیع قرار وثیقه ای به مبلغ ۳۰۰ میلیون تومان از زندان اوین آزاد شد. 

ضیا نبوی، دانشجوی رشته جامعه شناسی در دانشگاه علامه طباطبائی تهران و از اعضای پیشین انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه نوشیروانی بابل پیش از این و در تاریخ ۱۰ مردادماه ۱۳۹۷ هم توسط نیروهای امنیتی در تهران، بازداشت و در تاریخ ۱۱ مردادماه همان سال آزاد شده بود. 

این فعال دانشجوئی، از اعضای تشکل دانشجوئی شورای دفاع از حق تحصیل بود و در خرداد ماه سال ۱۳۸۸ توسط ماموران وزارت اطلاعات بازداشت و پس از اتمام مراحل بازجوئی و تفهیم اتهام سپس توسط شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی وقت (پیرعباسی) از بابت اتهامات «محاربه از طریق ارتباط موثر با سازمان مجاهدین خلق» به تحمل ۱۵ سال حبس تعزیری و ۷۴ ضربه شلاق محکوم شد. این حکم پس از ارجاع پرونده به دادگاه تجدید نظر استان تهران به ۱۰ سال حبس تعزیری توام با تبعید در زندان مرکزی سمنان تغییر پیدا کرد و ضیا نبوی،  در مهرماه سال ۱۳۸۹، به زندان کارون اهواز تبعید شده بود و پس از آن در اواسط اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۳ به زندان مرکزی سمنان منتقل و در تاریخ  ۲۵ بهمن‌ماه ۱۳۹۶، در حالی که نهمین سال حبس تعزیری خود را پشت سر می گذاشت از زندان سمنان آزاد شده بود. 

زندانیان محبوس در زندانهای ایران با کلکسیونی از موارد گسترده نقض حقوق بشر دست و پنجه نرم میکنند. از یک سو محرومیت آنها از حق دادرسی عادلانه که ناقض ماده ۱۰ اعلامیه جهانی حقوق بشر است و از سوی دیگر بیماریها و آسیب های جسمی و روحی گوناگون که اکثر این بیماریها از زمانی که این افراد در زندان محبوس شدند با آنها دست به گربیان شده و از سوی دیگر هم پرونده سازی های گسترده که مسئولان قضائی و امنیتی در زندانهای ایران از آن بعنوان یک اهرم فشار برای سرکوب و ارعاب بر زندانیان سیاسی و امنیتی وارد می کنند مورد استفاده قرار گرفته است. 

Please follow and like us: