یکی از بحثهایی که در دین شناسی نظری و فلسفی معاصر مطرح است نقش ادیان در بهبود جهانی است که ما در آن زیست میکنیم. در این زمینه هم مانند همه عرصه های دیگر اختلاف نظر بسیار است. با وجود این تکثر آرا در یک نکته اختلافی نیست و آن اهمیتی است که دین از نیمه دوم سده بیستم به این طرف در جهان ما ایفا می کند . در جهانی زیست می کنیم که به زعم بسیاری از متفکران آن فرهنگ و هویت و سنت نقشی انکارناپذیر و بی بدیل را دارا هستند.به تعبیر دیگر خاستگاه و ریشه هر تغییری در جهان ما تغییر در فرهنگ و هویت است. به همین جهت است که افرادی که زمانی تصور می کردند اقتصاد یا سیاست حرف اول و آخر تحولات زمانه را می زنند هم اکنون پی برده اند همه این مؤلفه ها اگر ازگذرگاه فرهنگ عبور نکنند ره به جایی نخواهند برد. در این میان بخشی مهم از هویت جهانی را ادیان به وجود آورده اند. به تعبیر یکی از فیلسوفان همه ارزشهای بشری که ما بر طبق آنها زندگی می کنیم ریشه در چندین سنت معنوی و دینی جهان دارند .اگر نگاهمان به ادیان و ارزشهای آنها اینگونه باشد پرواضح است که نقشی بی بدیل را برای دین در جهان معاصر قایل خواهیمبود. در این میان ادیان جایگاهی ژرف در صلح و گفتگوی فرهنگها نیز ایفا می کنند. ما پی برده ایم هیچ امنیت و صلح و آرامشی بدون صلح میان ادیان مقدور و امکانپذیر نخواهند بود. این نکته است که بوفور و بوضوح در طرح هانس کونگ در مورد اخلاق جهانی مشهود است .دین شناسی نظری و فلسفی با توجه به این پیش فرض به دنبال راهکارهایی برای گفتگوی بهینه میان ادیان است. در این زمینه البته رویکردهای مختلفی را شاهد هستیم. پاره ای از رویکردها معتقد هستند که تنها با تکیه بر فرض شمول گرایی ادیان می توان به گونه ای گفتگو که این یکی زمینه ساز صلح جهانی است دست یافت. یعنی ما باید این حقیقت را قایل باشیم که حقیقت در ادیان دیگر هم موجود است. یعنی بدون قایل شدن به وجود حقیقت در ادیان دیگر نمی توان با ادیان دیگر گفتگویی را سامان داد . عده ای دیگر اما معتقد هستند که دیدگاههای انحصارگرا یعنی دیدگاههایی که یک دین را حق مسلم و مجسمه حق می دانند نیز می توانند مبلغ و مروج گونه ای گفتگوی ادیان باشند. عده ای تصریح می کنند که تقریرهای سنتی نسبت به ادیان هم می توانند به گفتگویی جدی دامن زنند و پاره ای دیگر از افراد بر این نکته دست می گذارند که باید به نگاههایی جدید به ادیان به سراغ گفتگو رفت . یکی دیگر از مضامینی که با محور دین با تکیه بر نقش دین در صلح جهانی به بحث گذاشته می شود نسبت دین با عرصه های مختلف فردی و اجتماعی است. در این گستره بررسی می شود که دین و سیاست چه نسبتی دارند، تأثیر و تأثر دین و اقتصاد از چه قرارند و عاقبت اینکه تعامل میان دین و اجتماع چگونه است. همه این نکات نشان می دهند که فلسفه دین تا چه اندازه شاخه ای کاربردی و هیجان انگیز است . ياد آور شوم كه دين در تعاملات جهاني تأكيد زيادي بر صلح و هم چنين بر اصل همزيستي مسالمت آميز در بين انسانها دارد. گرچه برخي از نويسندگان و انديشمندان بر اين عقيده اند كه روابط عادي ميان انسانها هرگز مبتني بر صلح نبوده است و تلاش مي كنند وضع آن ها را به حالت جنگ دائمي جلوه دهند. لكن محققان بر خلاف اين ديدگاه، عقيده دارند كه گسترش دين در روابط انسانها با ديگر و ملت ها بر مبناي صلح و همزيستي بوده است دين سياست صلح جويانه اي به انسانها توصيه نموده است و نيز از انسانها خواسته شده مزاحمت خود را از حريم دعوت و پيروان آن به دور نگاه دارند، امّا توصيه نكرده انسانها به زور، ديندار و پیرو دین خاصی باشند شوند ، بنابراين دين مدافع اصل هم زيستي مسالمت آميز و تعاملات صلح آميز است چون هم جنگ تجاوز گرانه را تحريم كرده است و هم تجاوز در جنگ را، پس اين اصل، نخستين اصل حقوقي در روابط بين المللي اديان است، اصلي كه با فطرت انسان هم سازگاري دارد. براي نمونه امري را كه دلالت بر اصل همزيستي مسالمت آميز دارد ياد آور مي شوم ايمان آوردن، که تحميلي نیست با حكمت و اندرز نيكو مردم را به پروردگار فراخواندن به شيوه هاي كه بهتر است آنان مناظره کردن صلح و احياي همزيستي با همسايگان که در آغاز تشكيل ادیان توصیه ای بر آن وارد نبود و پس از آن بر محبت و عطوفت و پاي بندي به قرار دادها و پيمان نامه ها بوده است. ديگر اموري كه در خصوص نقش دين در صلح و تعاملات بين المللي مي توان به آن اشاره كرد موضوع عهد و پيمان ها و اهميت آن و هم چنين مذمتي كه بر نقض عهد شده است، مي باشد. دين نه تنها براي قراردادها و معاهدات بين المللي ارزش حقوقي فوق العاده اي قائل شده بلكه ملت ها را براي بستن و انعقاد پيمان هاي صلح دعوت مي كند و همواره به جوا مع توصيه نموده است كه در اين باره پيش قدم باشند از هر نوع تلاش براي برقراري و تحكيم مباني و شرايط و نيز گسترش آن در جامعه بشري دريغ ننمايد چنان كه در طول تاريخ عقد قرار دادهاي صلح از وظايف دولت هاي مسئول و صلاحيتدار به شمار رفته است، در مجموع، دين نقش اساسي و بنيادي مي تواند در صلح داشته باشد و راهنمايي ها و دستورات آن مي تواند تعاملات بين المللي را با صلح و همزيستي مسالمت آميز همراه نمايد و اين مطلب از آيات و روايات استفاده مي شود در دين بر اصل وفا به عهد و عمل نمودن و پايبند بودن به عهد و پيمان و ميثاق ها كه مي تواند صلح را در تعاملات بين المللي به ارمغان آورد و نقش كليدي آن در برقراري صلح در تعاملات بين المللي قابل انكار نيست خداوند هم اين دستور العمل دين را عملا به اجرا گذاشت و الگويي براي ما و بشريت گردانيد که همه حكايت از اين دارد كه دستورات و توصيه هاي دينی بر صلح در تعاملات بين المللي تأكيد دارد و اين آموزه هاي دينی و رفتار مي تواند معيار و الگوي ما در روابط تعاملات بين المللي براي دست يابي به صلح باشد , درجوامع پيشرفته امروزی با پديدار شدن گروهای تندرو مذهبی اين گروها سعی در القاء نظر باطل خود بر افراد و انسانها با توسل به زور و ايجاد رعب و وحشت هستند که اين کار زمينه ايجاد ناامنی در جوامع و جهان را در بر خواهد داشت از نظر من دين به واسطه رسالتی که از طرف خداوند بر انسانها دارد تضمين کننده صلح ميباشد ولی اين تفسير انسانها با افکار متفاوت است که برداشتهای غلط را به ارمغان می آورد . به اميد روزی که شاهد صلح پايدار و برابری همه انسانها در جهان باشيم …
نگارش متن : فعال حقوق بشر حمیدرضا تقی پور دهقان تبریزی
اشتراک گذاری
