زندان مرکزی زاهدان
مقدمه
زندان مرکزی زاهدان در شهر زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی ایران قراردارد. زندانیان این زندان تحت شرایط بسیار نامناسبی نگهداری می‌شوند و با مشکلاتی از جمله کیفیت پایین غذا، محرومیت از خدمات پزشکی و درمانی مناسب، رفتار سلیقه ای مسئولین زندان با زندانیان، عدم وجود وسایل گرمایشی و سرمایشی، محرومیت از مرخصی، محرومیت از جای خواب مناسب، عدم تناسب ظرفیت زندان با تعداد زندانیان، بدرفتاری با زندانیان و ندادن حقوق متناسب با ساعات کار زندانیان در بخش اشتغال و… مواجه هستند. مطابق قوانین و مقررات سازمان زندانها حمل اسلحه در زندان و یا استفاده از دستبند و پابند ممنوع است. مگر در مواقع خروج از زندان مثل اعدام مجاز به استفاده از دستبند می باشند. البته استفاده از پابند در رابطه با افراد شرور و یا کسانی که مرتکب قتل شده و یا برای اعدام می روند منوط به تصمیم رئیس زندان می باشد.
اما در بند قرنطینه زندان مرکزی زاهدان که به بند تربیت معروف است؛ وضعیت بسیار متفاوت است. در این بند استفاده از دستبند و پابند به طور غیر منتظره ای استفاده می شود به نحوی که در یکی از سلولها میله آهنین تعبیه شده و زندانیان را به منظور اعتراف گیری و یا تحت عناوینی نظیره شورش، آشوب و یا خلافکاری به مدت چند شبانه روز با دستبند و پابند به آن می بندند که یک نوع شکنجه محسوب می شود. چرا که دست زندانیان حتی در مواقع اضطراری نیز باز نمی شود تا زمانی که زندانی خودش را کثیف کرده و این نیز یک نوع تنبیه برای سایر زندانیان ترتیب می دهند.
قرنطینه زندان مرکزی زاهدان یکی از محل های بازداشتهای غیرقانونی و ورودی زندان مرکزی زاهدان است. زیرا افرادی که توسط وزارت اطلاعات ویا سایر ارگانهای دولتی مدت نگهداری آنها در بازداشتگاه تمام شده است را به مدت طولانی و کاملا غیر قانونی و مخفیانه در این محل نگهداری می کنند.
همچنین وضعیت بند نوجوانان زندان مرکزی زاهدان از لحاظ بهداشتی، «بد» گزارش شده است.بنابرگفته زندانیان بند ۲ زندان مرکزی زاهدان به خانواده هایشان وضعیت بند «بد و نامناسب» می باشد.این بند که نوجوانان در آن نگهداری می شوند «دارای ۹ سرویس بهداشتی است که دستکم ۵ سرویس آن خراب است، آب سردکن این بند نیز نزدیک به دو ماه است که خراب می باشد و نماز خانه آن نیز دو کولر دارد که هر دو کولر آن خراب هستند و کل بند ۲ با ۲۲۰ زندانی تنها ۳ کولر دارد که هر ۳ کولر هم خراب هستند.»
آزار و اذیت های گوناگون بر علیه زندانیان، فقدان امکانات و تجهیزات گرمایش و سرما زا در فصول مختلف سال، وضعیت فاجعه بار بهداری زندان، کیفیت نامطلوب تغذیه زندانیان، تراکم بالای جمعیت در بندهای نگهداری زندانیان و اعمال ممانعت از حق استفاده زندانیان از سرویسهای بهداشتی در برخی ساعات شبانه روز از جمله بخشی از وضعیت نامناسب زندانیان در زندان مرکزی زاهدان است.
شرایط برخی از بندهای زندان مرکزی زاهدان
زندان مرکزی زاهدان، دارای ۸ بند است که بندهای ۷ و ۸ از سایر بندها بزرگ‌تر هستند. در این زندان بیش ۳ برابر ظرفیت مددجو نگهداری می‌شود. در بندهای ۱ تا ۸ زندان مرکزی زاهدان، بیش از حد ظرفیت زندانی نگهداری می شود و در برخی از بندها آمار زندانیان نزدیک به ۷۰۰ نفر رسیده است و همین مساله منجر به عدم امنیت برای زندانیان، کمبود فضا برای استراحت و یا نگهداری آنها شده است.
زندانیان محبوس در بند ۹ زندان مرکزی زاهدان که جملگی آنها زندانیان سیاسی ـ امنیتی هستند از حق هواخوری محروم و تحت نظارت و کنترل دوربین های مداربسته روز و شب خود را سپری می کنند.
بند کارگری زندان زاهدان از ۲ سوله تشکیل شده که یکی به زندانیان رای باز و دیگری به زندانیان نیمه رای باز تعلق دارد که هر ۲ این سوله‌ها که به بند آسایشگاه موسوم شده از سیستم گرمایشی مناسب محروم هستند.
زندانیان تمام طول هفته را کار می‌کنند تا عصر پنج‌شنبه تا صبح شنبه در نزد خانواده‌های خود باشند در بند آسایشگاه این زندان پتو مناسب نیز وجود ندارد. زندانیان این بند بر روی موکت می‌خوابند و تنها دلیل تحمل این مشقت همان مرخصی پایان هفته است.
بند ۳
بند ۳ زندان مرکزی زاهدان, که به بند امنیتی سیاسی معروف است، علیرغم ظرفیت ۲۳۰ نفری، بیش از ۳۵۰ زندانی در این بند نگهداری می‌شوند.
این بند دارای ۸ سرویس بهداشتی و ۳ حمام است. آب گرم نیست و همین آب هم در روز بارها قطع می شود. زندانیان برای استفاده از سرویسهای بهداشتی باید مدت طولانی در صف بمانند.
زندانیان بند ۳ (بند امنیتی سیاسی) اجازه استفاده از امکانات ورزشی و فرهنگی را ندارند.
بند ۷
بند ۷ زندان مرکزی زاهدان, که ۴۶۵ نفر ظرفیت دارد، اما حدود ۵۷۵ زندانی را در خود جای داده است.
این بند ۱۵ سرویس بهداشتی و ۱۶ حمام دارد که تعدادی از آنها خراب هستند. اتاق‌های این بند فاقد سیستم گرمایش و سرمایش هستند با این حال در تابستان رئیس زندان دستور جمع‌آوری پنکه‌ها را نیز داده بود.
بند ۸
بند ۸ زندان مرکزی زاهدان, شامل ۸۰۰ زندانی می‌شود که از ظرفیت واقعی بند بالاتر است. تعداد بسیاری زیادی از زندانیان کف‌خواب هستند و هر قرص نان بین شش زندانی تقسیم می‌شود. این زندانیان که جملگی آنها زندانی سیاسی ـ امنیتی هستند از حق هواخوری محروم و تحت نظات با دوربینهای مداربسته نگهداری می شوند.
بند ۹
بند ۹ زندان مرکزی زاهدان, یا بند ویژه زندان زاهدان نام اتاقی در بند قرنطینه این زندان است که هیچ گونه امکانات رفاهی و اولیه لازم برای زندانیان را در خود ندارد. این بند فاقد هواخوری، تلوزیون، تلفن، آبدارخانه بوده و زندانیان حق ارتباط با زندانیان بندهای دیگر را نیز ندارند.
وضعیت درمان
وضعیت بهداشت و درمان در زندان مرکزی زاهدان در سطح بسیار نامناسب است. به نحوی که بسیاری از زندانیان دچار بیماری‌های مسری و عفونی شدند.
در این زندان هیچ‌گاه پزشک متخصص و دندان‌پزشک نداشته و تنها پزشک عمومی آن نیز به دلیل عدم پرداخت حقوق، سر کار حاضر نمی‌شود و در صورت حضور نیز تنها ۲۰ دقیقه در بهداری حضور دارد و نهایتا در این زمان به ۱۰ زندانی و صرفا با دادن داروی معده و سرماخوردگی رسیدگی می‌کند. حقوق بشر در ایران در گزارشات بسیاری که از طریق منابع خبری خود در این زندان دریافت کرده است حاکی از محرومیت گسترده زندانیان از حق درمان و همچنین محرومیت از حق اعزام به مراکز درمانی و پزشک متخصص هستند.
در بهداری زندان مرکزی زاهدان، با توجه به فقدان امکانات، نبود تجهیزات بهداشت و درمان، عدم حضور پزشکان متخصص، زمینه ای برای عدم امنیت به زندانیان در زمینه بهداشت درمان بوجود آمده است و در طی سال چندین زندانی بر اثر فقدان امکانات بهداشت و درمان جان خود را از دست می دهند.
وضعیت بهداشت
وضعیت بهداشتی حمام‌ها و سرویسهای بهداشتی در زندان مرکزی زاهدان بسیار اسفناک است.
بطوریکه در اکثر حمام‌ها آب جمع می‌شود و راه خروجی ندارند، درهای سرویسهای بهداشتی و حمام‌ها فرسوده شده، بعضی از سرویسهای بهداشتی و حمام‌ها فاقد در است و از پلاستیک زباله به‌جای در استفاده می‌شود.
زندانیان فقط ۴ تا ۵ ساعت در شبانه روز به آب دسترسی دارند. کمبود آب و مشکلات بهداشتی ایجاد شده برای زندانیان در استفاده از سرویس‌ها و حمام‌های زندان منجر به بروز بیماری‌های مسری در زندانیان شده‌است و مسؤلین زندان هم به این مشکلات توجهی نمی‌کنند.
اعزام زندانیان دارای بیماری های خاص و اورژانسی به بیرون از زندان بسیار محدود است و افراد امنیتی و زندانیان سیاسی به‌هیچ‌وجه به بیمارستان اعزام نمی‌شوند.
اعمال محدودیت بر علیه زندانیان برای استفاده از سرویسهای بهداشتی است که مسئولان زندان از ساعت ۹ شب تا ساعت ۱۱ شب سرویسهای بهداشتی را قفل کرده و پس از آن زندانیان مجاز هستند بصورت ۲ نفره از سرویسهای بهداشتی استفاده کنند و صبح ها هم از ساعت ۷ الی ۸ صبح به زندانیان اجازه استفاده از سرویسهای بهداشتی داده می شود و چنانچه در ساعاتی غیر از این زمانها زندانی از سرویسهای بهداشتی استفاده کند در اقدامی تنبیهی به بند قرنطینه زندان منتقل می شود که محدودیتهای بسیاری دارد.
از سوی دیگر، ورود و مصرف انواع موادمخدر و قرص های روان گردان در داخل بندهای زندان مرکزی زاهدان است که به طور قطع نقش برخی از کارکنان در توزبع انواع مخدر در زندان بر هیچ کسی پوشیده نیست و همین مساله برای برخی از آنها بعنوان شغلی پر سود شده است.
وضعیت تغذیه
کیفیت غذاهای زندان به شدت پایین و فاقد ارزش غذایی مفید می‌باشد.
نان سرو شده به خوبی پخته نمی‌شود و حالت خمیری دارد، میوه و سبزیجات در وعده‌های غذایی زندان وجود ندارد و به دستور مدیر حفاظت فلفل و پیاز ممنوع است. گوشت درطول سال تنها چندین بار توزیع می‌شود و اغلب نیز از تاریخ منجمد شدن آن چندین سال گذشته و کیفیتی ندارد.
به گفته زندانیان این زندان:”اکثر غذاها بو بد می‌دهد و قابل خوردن نیست. زندانیانی که وضعیت مالی بهتری دارند خودشان غدا تهیه می کنند و بقیه زندانیان مجبورند غذاهای زندان را بخورند و اگر زندانی بیمار بشود اصلا به او رسیدگی نمی شود.”
یک زندانی دیگر نیز گفته است:”سهمیه نان زندانیان را کم کرده اند، که به هر شش نفر زندانی فقط یک قرص نان داده می شود، به اندازه یک یا دو لقمه بیشتر نیست، که در واقع می شود گفت سهمیه غذای در حدی است که فقط از گرسنگی نمیریم.”
هواخوری زندان
هواخوری‌های زندان گنجایش جمعیت زندانیان را ندارد. برخی ساعتهای روز هواخوری ها اجباری است بطوریکه زندانیان از ساعت ۸ تا ۱۱ صبح همه در هواخورهای کوچک بندها زیر آفتاب سوزان زاهدان در تابستان و سرمای استخوان سوز این منطقه در زمستان نگه داشته می‌شوند.
سیستم سرمایش و گرمایش
در فصل سرما و نبود سیستم گرمایشی، زندگی برای زندانیان این زندان طاقت‌فرسا شده است و یک مشکل دیگر به مشکلات‌شان افزوده است. گفته می‌شود مسئولین زندان لوازمی که خود زندانیان با هزینه خود از خارج از زندان خریداری می‌کنند را گرفته و در بخش اداری زندان استفاده می‌کنند.
بدرفتاری مسئولان زندان با زندانیان محبوس در زندان مرکزی زاهدان
بدرفتاری و اعمال غیرانسانی در این زندان از سوی مسئولان امری رایج است.
به نحوی که زندانیان با کوچک‌ترین تخلف یا حتی اعتراض، توسط مسئولان زندان مورد ضرب و شتم و اقدامات تنبیهی قرار می‌گیرند.
چنانچه در ساعاتی غیر از زمانهای تعیین شده زندانی از سرویسهای بهداشتی استفاده کند در اقدامی تنبیهی از سوی مسيولان زندان مرکزی زاهدان به بند قرنطینه زندان منتقل می شود.
