حقوق بشر در ایران ـ امروز چهارشنبه ۳۰ فروردین ماه ۱۴۰۲، با توجه به کاهش حجم آب موجود در تالاب انزلی این مجموعه تفریحی و محیط زیستی بعنوان پنجمین تالاب در معرض نابودی در ایران قرار گرفته است.
به گزارش حقوق بشر در ایران به نقل از دیدبان ایران، روز سه شنبه ۲۹ فروردین ماه ۱۴۰۲، دکتر حمید علیزاده لاهیجی، عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، نسبت به کاهش شدید میزان تراز آب موجود در دریای خزر و تالاب انزلی بر اثر فعالیتهای مخرب انسانی خبر داد و در ادامه نیز خشک شدن تالابهای گمیشان، فریدونکنار، امیر کلا و بوجاق را از جمله علل همین فعالیتهای عنوان کرد.
به اعتقاد عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی افزایش گرمایش هوا و تبخیر و فعالیت انسانی از دلایل اثرگذار بر کاهش تراز آب دریای خزر است و خشک‌شدن گمیشان، فریدونکنار، امیر کلا و بوجاق و بخش عمده‌ای از تالاب انزلی از اثرات کاهش بیشتر تراز آب دریای خزر به شمار می‌شود.
حمید علیزاده لاهیجی، که در وبیناری با موضوع (اثر تجمعی تغییر اقلیم و فعالیتهای انسانی بر تراز آب دریای خزر و بازخورد آن بر محیط زیست و بهره‌برداری اقتصادی) حوضه‌های آبریز دریای خزر را شامل کشورهای روسیه، ایران، آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، گرجستان، ارمنستان و ترکیه دانست که این حوضه‌ها بدون ارتباط آبی با دیگر حوزه‌ها، آب این حوضه آبریز را تامین می‌کنند.
وی رودخانه ولگا را مهمترین رود آبدهی به دریای خزر نام برد و یادآور شد:”آبدهی ولگا در سال ۱۹۹۴، ۳۳۳ کیلومتر مکعب و آبدهی رودهای اورال، ترک، کورا، سفیدرود، پلرود، چالوس و هراز، در سال ۱۹۹۴ به میزان ۴۹ کیلومتر مکعب بوده است. علاوه بر اینها خزر همچنین دارای مناطق محدود یخچالی در قفقاز و البرز است و در صورت آب شدن آن ۴۰ کیلومتر مکعب آب تولید می‌کند.”
این فعال محیط زیست همچنین، کشند، دما، آب رودخانه‌ای، سونامی، خیزاب و بیلان آب را از دلایل نوسان تراز آب در دریای خزر نام برد و تصریح کرد:”سونامی می‌تواند سطح تراز آب دریای خزر را به مدت ۲ ساعت به ارتفاع ۲ متر جا به جا کند، به گونه‌ای که در سونامی تاریخی از حوضه، آب تا ۵۰ کیلومتر در قزاقستان و روسیه نفوذ کرد.”
علیزاده، تبخیر آب را یکی از دلایل کاهش تراز آب در دریای خزر ذکر کرد و گفت: “از سال ۲۰۱۰ افزایش تبخیر در خزر را شاهدیم و این امر تاثیر زیادی بر سطح تراز آب داشته است، علاوه بر آن سیستم‌های هیدرولیکی و سدسازی نیز در این زمینه اثرگذار است، به گونه‌ای که حجم اولیه سدهای ولگا ۱۷۵ کیلومتر مکعب، حجم اولیه سدهای کورا، ۲۵.۵ کیلومتر مکعب و حجم اولیه کل سدهای این حوزه ۲۱۲ کیلومتر مکعب بوده، ولی به دلیل تجمع رسوب و عدم لایروبی حجم مفید سدهای ولگا به ۸۰ کیلومتر مکعب، حجم مفید سدهای کورا به ۱۴ کیلومتر مکعب و حجم مفید کل سدها به ۱۰۲ کیلومتر مکعب رسیده است.”
این عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، میزان کل مصرف آب در حوضه آبریز دریای خزر را ۴۳ کیلومتر مکعب در سال عنوان کرد و یادآور شد:”روند مصرف آب در ایران همواره صعودی بوده و این در حالی است که در شمال خزر پس از فروپاشی شوروی، روند مصرف آب نزولی و اکنون تثبیت شده که دلیل آن تغییر در سیاست‌های بخش کشاورزی و پرداخت پول از سوی کشاورزان است.”
وی با اشاره به توسعه سدسازی بر روی رودهای منتهی به دریای خزر با بیان اینکه در حال حاضر مصرف آب در حوضه آبریز خزر در روسیه با مصرف آب در خزر جنوبی شامل کشورهای ترکمنستان، ایران، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکیه برابر است، اضافه کرد: “طرح انتقال آب در شوروی به عنوان بزرگترین برنامه انتقال آب بین حوضه‌ای است که طی آن قرار بود ۱۱۵ کیلومتر مکعب آب بین حوضه‌ای جا به جا شود که به دلیل اقتصادی بودن و اعتراضات، اجرای آن لغو شد، ولی فرآیند سد سازی در ایران و ترکیه همچنان ادامه دارد.”
علیزاده در این باره توضیح داد:”ترکیه برنامه سدسازی وسیعی بر روی رود کورا دارد که این امر روند مصرف آب را افزایش خواهد داد.”
بر طبق هدف ۱۵ از سند ۲۰۳۰ یونسکو، مصوب سال ۲۰۱۶ میلادی، حفاظت، بازیابی و ترویج استفاده پایدار از اکوسیستم های زمینی، مدیریت پایدار جنگل ها، مبارزه با بیابان زایی، متوقف و معکوس نمودن فرسایش زمین و توقف از بین بردن تنوع زیستی. این هدف مشتمل بر حفاظت، احیاء و استفاده پایدار از جنگل ها، تالاب ها، کوه ها و نواحی خشک، توقف جنگل زدایی، مبارزه با بیابان زایی، کاهش تخریب زیستگاه های طبیعی و جلوگیری از انقراض گونه های در معرض خطر، اشتراک گذاری منصفانه مزایای ناشی از استفاده از منابع ژنتیک در راستای توافقات بین المللی، پیشگیری از پدیدار شدن گونه های مهاجم و بیگانه در زیست بوم های خشکی و آبی، مبارزه با صید غیرقانونی و قاچاق گونه های حفاظت شده است.
